De vibrator kan de boom in

De eerste seksspeeltjes
De allereerste geschreven verwijzing naar seksspeeltjes staat in de oude Griekse komedie Lysistrata (411 v.Chr.) geschreven door Aristophanes (446 v.Chr. – 386 v.Chr.). In dit toneelstuk komen de vrouwen van soldaten in opstand tegen de jarenlange oorlog tussen Athene en Sparta. Dat doen zij door hun mannen van seks te onthouden. Een van de vrouwen, Calonice, is terughoudend over dit idee omdat ze dan ook haar eigen genot moet opgeven. De oplossing die voor Calonices probleem wordt geopperd, is een kunstpenis.

Maar waarschijnlijk bestaat de kunstpenis – ook wel dildo genoemd – al veel langer. Zo hebben archeologen voorwerpen gevonden waarvan zij vermoeden dat het seksspeeltjes waren. In 2005 werden er bijvoorbeeld langwerpige objecten aangetroffen in een grot in Zuid-Duitsland. Deze neppiemels zijn 28.000 jaar oud en gemaakt van allerlei materialen, zoals steen en ivoor. Ondanks de duidelijke vorm – sommigen hebben zelfs een gedetailleerde eikel – kan men niet met zekerheid zeggen of het ook daadwerkelijk dildo’s waren. Mogelijkerwijs werden er met deze stenen bepaalde mensen en goden vereerd of dienden ze als vruchtbaarheidssymbool.

Een medisch apparaat
De eerste vibrator (trilapparaatje) kwam pas veel later in beeld. De voorloper van de seksspeeltjes zoals wij die vandaag de dag kennen, werd rond 1880 door de Britse arts Joseph Mortimer Granville (1833 – 1900) gemaakt. Voor die tijd bestonden er wel soortgelijke apparaten, maar Granville ontwikkelde het eerste elektrische model. Volgens Granville zou de vibrator helpen bij rugpijn, hoofdpijn, spierziektes, doofheid en talloze andere kwalen.

Hysterie
Hoewel de vibrator werd uitgevonden met het mannelijk lichaam in het achterhoofd (het zou ook helpen bij mannelijke impotentie), denken veel mensen dat de vibrator bedacht werd om vrouwen van hysterie – een psychische aandoening of gemoedstoestand – te genezen. Het woord hysterie stamt af van het Griekse woord hysteria dat baarmoeder betekent.

De achterliggende redenen voor deze diagnose waren heel divers. Soms werden vrouwen – die zich niet gedroegen naar de verwachtingen van de maatschappij – al als ‘hysterisch’ gediagnostiseerd. Er waren niet alleen veel redenen, maar ook verscheidene theorieën over de oorzaak van deze aandoening. Zo dacht men in de 19^de eeuw dat hysterie werd veroorzaakt door een tekort aan seksuele contacten. De onrust zou pas weggaan wanneer de vrouw een orgasme kreeg.

Academicus Rachel Maines (Brookline, 1950) werpt in haar boek The Technology of Orgasm het idee op dat artsen de vibrator uitvonden. Het zou hen verlichten in hun behandelingstaken van hysterische vrouwen omdat zij dankzij de vibrator de clitoris niet langer met de hand hoefden te stimuleren. Er zijn echter geen betrouwbare bronnen die deze theorie bevestigen. Men weet niet eens zeker of artsen ‘hysterische’ vrouwen überhaupt aan een orgasme hielpen, laat staan dat zij hiervoor de vibrator gebruikten.

Opvallend genoeg raadde Granville deze ‘behandelwijze’ zelfs expliciet af in zijn boek Nerve-vibration and excitation. Volgens hem was het beter om behandelingen met dit apparaat te vermijden. Toch leidde de theorie van Maines de afgelopen decennia een eigen leven en wordt deze tot op de dag vandaag – geheel onterecht – gebruikt om de oorsprong van de vibrator uit te leggen. Maar in feite is haar theorie niets meer dan een mythe.

Van massageapparaat tot emancipatie
De eerste vibrators die in de winkels terecht kwamen, waren ‘officieel’ geen seksspeeltjes. Zo bracht de Japanse fabrikant ‘Hitachi’ in 1968 het massageapparaat The Magic Wand op de markt. Hoewel dit product geen seksspeeltje was, werd The Magic Wand de meest gebruikte vibrator van de jaren zeventig. Het feministische icoon Betty Dodson (1929 – 2020) speelde hierin een belangrijke rol. Zij pleitte voor het belang van vrouwelijke masturbatie, gaf masturbatieworkshops en prees het Hitachi-apparaat aan.

In deze periode – ook wel de seksuele revolutie genoemd – werd het taboe rondom vrouwelijke seksualiteit en masturbatie de deur gewezen. Feministen zoals Dodson wezen op het belang van seksueel genot. Zij legden zelfs een verband tussen seksualiteit en vrouwenemancipatie: seks draaide volgens deze feministen om genot én zelfstandigheid en was niet alleen maar een ‘taak’ binnen het huwelijk.

Mede door dit veranderde perspectief en de opkomst van goedkope materialen zoals plastic, kwamen er meer vibrators (meestal in de vorm van een penis) op de markt. Ditmaal werden ze ook daadwerkelijk als seksspeeltje verkocht.

LGBTQIA+
Maar niet alleen voor vrouwen zijn seksspeeltjes belangrijk. Ook in het leven van mensen die zich identificeren als LGBTQIA+ spelen vibrators en andere seksspeeltjes een belangrijke rol. Dankzij vibrators kunnen zij hun eigen seksualiteit ontdekken, vormgeven en stereotype rollen rondom gender en seksualiteit doorbreken. Bovendien kan heteronormativiteit van seks en gender (de aanname dat heteroseksualiteit de standaard en/of de natuurlijke toestand van de mens is) met behulp van een vibrator gedeconstrueerd worden.

Toch zijn veel vibrators en sekspeeltjes nog altijd gericht op het binaire ‘man-vrouw’-idee. Non-binaire, trans, en interseks mensen worden door fabrikanten vaak over het hoofd gezien. Maar niet door iedereen. Steeds vaker worden er vibrators geproduceerd die niet per sé op geslachtsdelen lijken. Zo bracht Wild Flower een genderneutrale vibrator ‘Enby’ op de markt. Door de abstracte vorm kunnen gebruikers de functie van het seksspeeltje zelf interpreteren.

Op deze manier zijn seksspeeltjes in steeds meer sekslevens een welkome toevoeging. Soms zelf zó welkom dat ze in de decembermaand in de boom hangen.