De Google Maps Pin is onderdeel van onze identiteit, maar is ook een beetje griezelig

Meer dan vijftien jaar geleden keek ik als klein kindje verbaasd naar een plattegrond van mijn basisschool. ‘U bevindt zich hier’, stond op de plattegrond, met een grote stip precies op de plek waar ik stond. Ik raakte lichtelijk in paniek. ‘Hoe weten ze dat?!’, dacht ik. Het voelde alsof ik bespied werd. Alsof een onbekende geest mij al die tijd in de gaten had gehouden.

Cultureel fenomeen
De grote stip veranderde in de jaren erna op bijna iedere (digitale) plattegrond in een omgedraaide rode regendruppel: de pin van de online kaart Google Maps. De designer van de pin, Google-medewerker Jens Rasmussen (Denemarken, 1966), tekende niet zomaar wat in 2005. Hij bedacht een design dat veel beter is dan de grote stip op de plattegrond van mijn basisschool. Dankzij de dunne onderkant van de druppel wordt de locatie waar het om draait namelijk niet bedekt, zoals een stip of streep dat wel doet.

Terwijl ik als klein meisje nog schrok van de stip, werd de Google Maps Pin later juist een vanzelfsprekend en onmisbaar onderdeel in mijn leven. En niet alleen in mijn leven: iedereen kent en gebruikt de druppel om locaties online te vinden of te delen. De druppel is “een puur functioneel product dat is veranderd in een cultureel fenomeen”, schreef The New York Times al in 2011.

De druppel als cultureel fenomeen zien we duidelijk terug in het kunstwerk ‘Map’ van kunstenaar Aram Bartholl (Bremen, 1972). Van 2006 tot 2019 maakte hij levensgrote sculpturen van de Google Maps Pins en plaatste hij die middenin steden. Daarmee vertelt hij dat ons leven bestaat uit de overlap tussen de ‘digitale wereld’ en de ‘echte wereld’. We kunnen het internet en digitale technologieën niet meer wegdenken uit onze levens. De Google Map Pin is daar het symbool van. Dat bevestigde het Museum of Modern Art in New York door Rasmussens design in 2014 in haar vaste collectie op te nemen en Bartholls sculptuur in 2019 tijdelijk op het dak te plaatsen.

Onderdeel van wie we (willen) zijn
Maar de pin is de afgelopen jaren nog veel meer gaan betekenen. Het is niet meer alleen een onmisbaar onderdeel van ons leven. Het is nu ook onderdeel van onszelf, van onze eigen identiteit, van wie we (willen) zijn als persoon.

Dat komt grotendeels door de komst en populariteit van sociale media. Op Instagram, Facebook en Snapchat kan iedere gebruiker zijn locatie zien en delen met de buitenwereld. En dat doen wij maar al te graag, want daarmee kunnen we (de beste versie) van onszelf laten zien.

Ik weet nog goed dat ik als vijftienjarige op Facebook deelde dat ik in een bar was. ‘Cocktailbar’, stond er, met het pinnetje ernaast. Ik communiceerde daarmee naar de buitenwereld niet alleen ‘ik ben in deze cocktailbar’, maar vooral: ‘ik ben stoer want ik drink cocktails in een bar’. De druppel zei dus niet alleen iets over mijn locatie, maar met name iets over wie ik wilde zijn als persoon.

Of later, toen ik in Amsterdam ging studeren en wonen, typte ik in mijn biografie op Instagram ‘Amsterdam’ en plaatste ik de emoji-variant van de Google Maps Pin (de punaise) ernaast. Ik zei hiermee niet alleen ‘ik woon in Amsterdam’, maar vooral ‘ik ben cool want ik woon in de populaire hoofdstad’.

Ook nu deel ik regelmatig nog mijn locatie op Instagram om aan anderen te laten zien wat voor iemand ik ben. Afgelopen zomer liet ik in Instagram-stories aan de hand van de druppel vaak zien dat ik aan het wandelen was in de Zwitserse Alpen. Je raadt het al: ik communiceerde niet alleen ‘ik wandel in deze bergen’, maar ook ‘ik houd van veel wandelen in deze bergen en daar ben ik trots op’.

Ik ben niet de enige die de pin op deze manier gebruikt. Op sociale media zie je continu mensen mooie, leuke en gezellige locaties delen. Een tropisch eiland, een festival, een pretpark, een sportschool – vrijwel iedereen op sociale media wil zijn, haar of diens beste kant laten zien. En dat doen we mede aan de hand van de iconische pin.

Griezelig
Maar doordat we de pin zó eigen hebben gemaakt, vergeten we dat er ook iets griezeligs in schuilt. Zonder er écht over na te denken, delen we ‘zomaar’ met de wereld waar we zijn: met onze vrienden en kennissen, maar ook met onbekenden.

Nog niet zo lang geleden drong dat tot me door. Plotseling verscheen er een verslag van Google op mijn mobiel. Daarin stond onder andere waar ik de afgelopen maand was geweest, welke routes ik had afgelegd en hoelang ik daarover had gedaan. Zonder dat ik het doorhad, verzamelde Google een tijd lang gegevens over mij. Dankzij de gps-sensor in onze mobieltjes, zendmasten en Wi-Fi zijn we altijd door allerlei apps en instanties te volgen. Zelfs wanneer we onze locatievoorzieningen uit hebben staan.

Ook op sociale media zijn we ons er vaak niet bewust van dat we gegevens aan onbekenden weggeven. Toen ik deelde dat ik in die ene cocktailbar zat, werd die informatie – zonder dat ik doorhad – onthouden door Facebook. Sociale media verzamelen veel persoonlijke gegevens, zoals onze likes en locaties. Op basis daarvan laten zij reclames aan ons zien die ons persoonlijk aanspreken. Daarmee verdienen zij veel geld. Maar hierdoor is onze privacy bij de meeste platformen niet veilig, meldt de Consumentenbond. Sociale media verzamelen (te) veel van onze gegevens en/of delen die met andere bedrijven, blijkt uit de privacytest van de organisatie.

Maar wie er achter die digitale systemen zit en ons eventueel bekijkt, is nooit helemaal duidelijk. Meer dan vijftien jaar later krijg ik dezelfde gedachtes als toen ik als klein meisje voor de plattegrond in mijn basisschool stond. Word ik stiekem in de gaten gehouden? Spiekt er iemand mee? Of meerdere mensen? En wie zijn die mensen dan precies? Het zijn vragen die nu nog belangrijker voelen dan toen. De onbekende geest heeft mij nog steeds niet verlaten.