Tijdlijn ontwikkeling van technologie
In de tentoonstelling Vrouwen als technologie is een tijdlijn te vinden van de thema’s emancipatie van vrouwen in Nederland, wet en regelgeving en ontwikkeling van technologie. In dit artikel vind je een uitgebreidere toelichting op het thema ontwikkeling van technologie.
1764-1767
Spinmachine: Spinning Jenny
James Hargreaves (1720-1778) ontwerpt de Spinning Jenny. Dit is de eerste handmatig aangedreven spinmachine die 8 draden tegelijk kan spinnen, terwijl het spinnewiel maar één draad kan spinnen. Hierdoor kan garen sneller en goedkoper geproduceerd worden; een belangrijke ontwikkeling binnen de textielindustrie. Het garen is echter niet voor alle doeleinden geschikt, omdat het niet sterk genoeg is.
1776
Eerste succesvolle stoommachine
De eerste stoommachine van James Watt (1736-1819) wordt geïnstalleerd. Watt werkte vanaf 1763 aan het verbeteren van de stoommachine, die hiervoor nog niet economisch rendabel was.
1776
Eerste stoommachine in Nederland
De eerste stoommachine van Nederland gaat werken in Rotterdam. Niet veel later wordt deze toch weer gesloopt.
1775-1779
Semiautomatische spinmachine
Samuel Cromptom (1753-1827) ontwikkelt op basis van de Spinning Jenny en de waterspinmachine de Mule Jenny die wordt aangedreven door een stoommachine en 48 draden tegelijk kan spinnen. Het opwinden van de gesponnen draad gebeurt nog wel met de hand. Rond 1790 zijn er al Mule Jenny’s die 150 draden tegelijk kunnen spinnen, wat de textielindustrie een enorme boost geeft.
1785
Eerste mechanische weefgetouw
De Britse Edmund Cartwright (1743-1823) patenteert zijn mechanische weefgetouw in 1785. Het weefgetouw is aangevoerd door waterkracht. Na zijn uitvinding ontwikkelde het weefgetouw snel in een meer geautomatiseerde machine.
1804
Jacquardgetouw
Het jacquardgetouw wordt uitgevonden door Joseph-Marie Jacquard (1752-1834), waarmee door middel van ponskaarten ingewikkelde patronen kunnen worden geweven.
1822
Eerste succesvolle weefmachine
In 1822 maakt Richard Roberts (1789-1864) de eerste succesvolle weefmachine. Hoewel Edmund Cartwright (1743-1823) als sinds 1779 bezig was met het ontwerpen van weefmachines, beleefden zijn machines weinig succes vanwege de moeizame aandrijving.
1825
Speculum
De Franse vroedvrouw Marie Anne Boivin (1773-1841) ontwikkelt in 1825 een speculum (eendenbek) dat langzaamaan wijder kon worden gemaakt om goed zicht te krijgen op de baarmoederhals.
1837
Elektromotor (gelijkstroom)
Hoewel William Sturgeon (1783-1850) al in 1832 een gelijkstroommotor bedacht, vroeg Thomas Davenport in 1837 patent aan op zijn verbeterde versie die lichte machines kon aandrijven. Deze gelijkstroommotor werd geen commercieel succes vanwege de kosten voor de batterijen.
1842
Uitvinding pessarium
De Duitse arts W.P.J. Mensinga (1836-1910) bedenkt het pessarium. Oorspronkelijk is deze met rubber bedekte ring bedoeld ter ondersteuning van een verzakte baarmoeder, maar al gauw wordt deze ingezet als anticonceptie.
1842-1843
Ada Lovelace
Ada Lovelace (1815-1852) werkt samen met Charles Babbage voor zijn ontwerp voor een analytische machine, de voorloper van de moderne computer. Lovelace zag dat deze machine meer kon dan puur wiskundige berekeningen, maar dat zo’n machine alles kon verwerken dat in symbolen uit te drukken is, zoals muziek en tekst. In haar notities schreef ze een algoritme voor de machine, waardoor ze wordt erkend als de eerste die het concept van programmeren echt doorgrondde. Dit was revolutionair in een tijd waarin computers nog niet bestonden. Hoewel ze in haar tijd niet erkend werd voor haar werk, wordt Lovelace nu geschouwd als een pionier in zowel de informatica als de wetenschap in het algemeen.

1845-1849
Speculum
Dr. J. Marion Sims (1813-1883) was werkzaam als plantagedokter in de Verenigde Staten. Hij vond het moderne speculum uit. In zijn autobiografie beschrijft hoe hij met dit speculum experimenteerde op ten minste twaalf tot slaaf gemaakte vrouwen. Zij moesten allerlei operaties ondergaan. Onder hen was Anarcha, die vanaf haar 17de meer dan 30 operaties onderging zonder verdoving. Zij, en andere tot slaaf gemaakte vrouwen werden door hun eigenaren verhuurd aan Sims en hebben dus nooit toestemming gegeven voor deze procedures.
1876
Telefoon
De Schot Alexander Graham Bell (1847-1922) patenteert de telefoon, die hij heeft uitgevonden met behulp van de bijdragen van Philipp Reis (1834-1874), Antonio Meucci (1808-1889) en Elisha Gray (1835-1901).
1879
Edison gloeilamp
Op 21 oktober 1879 brandde de Edison gloeilamp voor het eerst. De gloeilamp was al in 1806 bedacht. Thomas Edison (1847-1931) maakte er een werkend en bruikbaar product van. Later richtte hij General Electric op.
1880-1900
Taylorisme
Vanaf de jaren 1880 ontwikkelde Frederick Taylor (1856-1915) het taylorisme, een wetenschappelijke benadering van bedrijfsvoering gericht op efficiëntie en prestatieverbetering in productieprocessen. Dit leidde tot standaardisatie, werkdoelen en bonussystemen. Taylor creëerde een scheiding tussen planning en uitvoering, waarbij het management verantwoordelijk werd voor de planning en arbeiders voor de uitvoering. Hierdoor ontstond een duidelijke scheiding tussen denken en doen: het plannen kwam in handen van een nieuwe beroepsgroep. Deze scheiding vormt de basis voor moderne organisatie- en managementstructuren.
1881
Eerste telefooncentrale
In Amsterdam opende de eerste telefooncentrale. In die tijd waren er vierentwintig abonnees, en een telefoniste die de bellers met elkaar verbond.
1882
Elektrische strijkijzer
Henry W. Seeley vraagt patent aan voor een elektrisch verwarmde strijkijzer. De eerste strijkijzer met een thermostaat kwam in de jaren 20 op de markt.
1883
Vibrator
De arts Joseph Mortimer Granville (1833-1900) ontwikkelde in 1883 de eerste elektrische vibrator als massageapparaat tegen spierklachten, maar ook zenuwpijn en constipatie. Hij waarschuwde juist tegen gebruik op vrouwen. Rond 1900 verschijnen veel advertenties voor het gebruik van een vibrator met diverse huishoudelijke doeleinden.
1886
Eerste elektriciteitscentrale in Nederland
De eerste openbare elektriciteitscentrale van Nederland werd in 1886 in de buurt van Kinderdijk gebouwd. Er werd elektriciteit geleverd aan 130 aansluitingen met bijna 300 lampen en 11 straatlantaarns. In 1895 was de gemeente Rotterdam de eerste die de elektriciteitsvoorziening naar zich toe trok. Vanaf de jaren 1910 fuseren gemeentelijke energiebedrijven tot regionale en provinciale energiebedrijven met onderling gekoppelde netten. Vanaf deze periode worden huizen aangesloten op het elektriciteitsnetwerk.
1887-1889
Wisselstroom
Toen Nikola Tesla (1856-1943) tussen 1887 en 1889 een laboratorium had in New York, was hij bijzonder productief. In die periode patenteerde hij een aantal systemen die die essentieel waren voor de ontwikkeling van het moderne elektriciteitssysteem, zoals de wisselstroomgenerator, de wisselstroomelektromotor, de transformator voor AC-systemen en de inductiemotor.
1892
Elektrisch fornuis
Het eerste octrooi op een elektrische oven kwam van de Canadese Thomas Ahearn (1855-1938) in 1892. Dit ontwikkelde door naar automatisch bestuurde elektrische ovens, die vanaf de jaren 20 in de meeste nieuwe fornuizen werden geïnstalleerd die na de Tweede Wereldoorlog steeds meer in huishoudens gebruikt werden.
1899
Radio
Al rond 1890 was Guglielmo Marconi (1874-1937) succesvol met het uitzenden van een draadloos signaal over een afstand van 2.400 meter. In 1899 was de eerste radioverbinding tussen Engeland en Frankrijk. Er wordt vaak geclaimd dat Marconi de radio heeft uitgevonden, hij borduurde echter voort op het idee van Nikola Tesla (1856-1943). De antenne, een belangrijk onderdeel, was wel een vinding van Marconi.
1905
Stofzuiger
De eerste stofzuiger voor gebruik in huis werd in 1905 geïntroduceerd. Griffith’s Improved Vacuum Apparatus for Removing Dust from Carpets was draagbaar, makkelijk op de bergen en door een persoon te bedienen. In 1907 vond de Zweed August P.E. Seger (1854–1923) de eerste kleinere stofzuiger voor thuisgebruik uit. Electrolux en het Amerikaanse Hoover waren de eerste grote leveranciers van stofzuigers op de wereldmarkt. Vanaf de jaren 30 werd de stofzuiger steeds meer gebruikt in huishoudens.
1910
Wasmachine
Alva J. Fisher (1862-1947) kreeg patent voor een wasmachine met een elektrische motor en omkeermechanisme, zodat het wasgoed niet samenkleefde. Dit model, Thor, werd vanaf 1908 verkocht. In 1937 introduceerde Bendix Home Appliances de automatische wasmachine voor huishoudens, die nog niet een hangende trommel had en aan de grond moest worden verankerd om te voorkomen dat deze weg zou ‘lopen’. Pas in de jaren 60 werden volautomatische wasmachines op grote schaal geproduceerd.
1919
Broodrooster
Het bekende ‘pop-up’ broodrooster, die automatisch de boterhammen uit de rooster gooit, werd in 1919 door Charles Strite (1878-1956) gepatenteerd.
1922
Koelkast
De koelkast zoals wij deze tegenwoordig kennen werd in 1922 gepatenteerd in Zweden. Electrolux introduceerde het eerste model op de markt. Vanaf de jaren 50 werd de elektrische koelkast gemeengoed in huishoudens.
1922
Elektrische waterkoker
In 1922 kwam er een elektrische waterkoker met een ingebouwd kookelement op de markt. Het duurde 12 minuten voordat het water aan de kook was, en het apparaat schakelde niet vanzelf uit. In 1955 brachten Bill Russel (1920–2006) en Peter Hobbs (1916-2008) de doorbraak; een ketel die vanzelf uit ging als het water kookte.
1925
Automatische telefooncentrale
In Haarlem wordt de eerste automatische telefooncentrale van Nederland in gebruik genomen. De Amerikaanse begrafenisondernemer Almon Strowger (1839-1902) vond in 1892 de automatische telefooncentrale uit, hij verdacht de telefoniste ervan om oproepen voor een begrafenis naar zijn concurrent door te verbinden. Door zijn uitvinding kan de beller zelf bepalen wie je belt, en verdween de telefoniste langzaamaan.
1926
Frankfurt keuken
De Oostenrijkse Margarete Schütte-Lihotzky (1897-2000) ontwikkelt in 1926 een inbouwkeuken gebaseerd op het Taylorism en haar eigen onderzoek. De keuken was het laboratorium van de huisvrouw, waarin maximaal comfort op een klein oppervlakte werd gecreëerd. De Frankfurt keuken was 1,9 bij 3,4 meter groot en er werden 10.000 van deze keukens in massaproductie genomen. Tot op heden is het model van Schütte-Lihotzky het uitgangspunt van onze keukens.
1927
Film Metropolis
Fritz Langs (1890-1976) futuristische film Metropolis toont een androïde vrouw die zowel een revolutionaire als destructieve kracht vertegenwoordigt. De robot Maria is een iconisch vroeg voorbeeld van de technofeminiene verbeelding. Ze symboliseert de angst én fascinatie voor vrouwelijke macht in een door technologie gedreven wereld.
1928
Eric
Eric, de Britse humanoïde robot, opent de tentoonstelling van de Society of model Engineers in Londen. Eric stond op, boog en gaf een speech van 4 minuten. Er waren twee mensen nodig om de robot te laten werken, en zijn stem werd live via een radiosignaal uitgezonden.
1928
Christine Frederick
Christine Frederick (1883-1970) is een Amerikaanse huishoudkundige bekend door haar ‘home management’. Ze stelde voor om ideeën uit de moderne Amerikaanse bedrijfskunde toe te passen op het huishouden. Handelingen moesten makkelijker, sneller en minder worden in efficiënter ingerichte keukens. In 1928 verscheen De denkende huisvrouw. Aan Frederick hebben we onder andere een standaardisatie in aanrechtbladhoogte te danken.
1929
Vaatwasser
Miele introduceerde in 1929 de eerste elektrische vaatwasser voor huishoudelijk gebruik in Europa. De vaatwasser werd pas vanaf de jaren 60 op grote schaal in huis gebruikt.
1937
Bruynzeel keuken
Na een aantal experimenten voor de perfecte praktische en betaalbare keuken kwam Bruynzeel in 1937 met een ontwerp van een standaardkeuken door Piet Zwart (1885-1977). De keuken bestond uit een groot aantal standaardelementen, en in het ontwerp werd rekening gehouden met de praktische eisen van fabricage en eenvoudige installatie.
1941
Elektromechanische computer (Duitsland)
De ingenieur Konrad Zuse (1910-1995) bouwt de Z3: de eerste programmeerbare, volledig automatische digitale computer. De machine gebruikte elektromagnetische relais en kon eenvoudige berekeningen uitvoeren. De Z3 was een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de informatica en vormde de basis voor de ontwikkeling van latere computers en programmeertechnieken.
1943
Elektrische computer (Engeland)
Tommy Flowers (1905-1998) bouwt de Colossus: de eerste elektrische, digitale en programmeerbare computer ter wereld. Hij was ontworpen om gecodeerde Duitse berichten te kraken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daardoor speelde hij een cruciale rol in de geallieerde overwinning. De Colossus gebruikte duizenden vacuümbuizen en werkte razendsnel voor zijn tijd, maar bleef lange tijd geheim vanwege zijn militaire toepassingen. Leden van de Women’s Royal Naval Service (Wrens), bedienden de Colossus-computers. Zij voerden routinematig complexe handelingen uit: het instellen van de machine, het invoeren van gecodeerde berichten, en het analyseren van output.
1946
ENIAC
De Electronic Numerical Integrator And Computer (ENIAC) is de tweede elektronische computer die gebouwd werd. De ENIAC werd gebouwd voor het Amerikaanse leger, en had als doel om trajecten van granaten en raketten snel te kunnen berekenen. Wat een getrainde professional kon in 15 minuten, kon de ENIAC in 30 seconden. De ENIAC kwam tot stand dankzij vrouwelijke programmeurs, en andere vrouwelijke wiskundigen. Hoewel zij dezelfde kwalificaties hadden als hun mannelijke collega’s, werden ze altijd als tijdelijk en onbelangrijk beschouwd en vergeten in de geschiedenis.
1947
Vriezer
De eerste vriezer werd ontwikkeld door General Electric in de Verenigde Staten. Al snel kwamen koel-vries combinaties op de markt. Het werd gemeengoed vanaf de jaren 60.
1950
Turingtest
In 1950 stelde Alan Turing (1912-1954) de vraag “Kunnen machines denken?” en bedacht het imitatiespel, waarbij een ondervrager chat met een man en vrouw. De man moet zich voordoen als vrouw. Als een computer deze rol overneemt zonder ontmaskerd te worden, de computer slaagt voor de turingtest wanneer het voor de ondervrager niet gemakkelijker wordt om de bedrieger te ontmaskeren. Hiermee wordt het kunnen imiteren van een vrouw als maatstaf voor intelligentie genomen.
1952
ARRA
De Automatische RelaisRekenmachine Amsterdam (ARRA) was de eerste in Nederland gebouwde computer. Voor het testen en bedienen van de ARRA werd een team samengesteld van jonge, wiskundig geschoolde vrouwen. Zij stonden bekend als ‘de meisjes van Van Wijngaarden’. Tot dit team behoorden onder anderen Eddy Alleda, Reina Mulder, Loes Kaarsemaker, Truus Hurts, Ria Debets en Dineke Botterweg.
1956
Geboorte van AI
In 1956 kwamen onderzoekers samen voor een zomer workshop aan de Dartmouth College in de Verenigde Staten. Hun doel: computers dezelfde dingen laten doen als wij met onze menselijke intelligentie. Hier komt de term Artificial Intelligence (AI) vandaan. Dit komt voort uit Alan Turing’s paper Computing Machinery and Intelligence, waarin hij de vraag stelt of machines kunnen denken. Het vroege denken over AI was gebaseerd op Symbolische AI, waarin alles wordt voorgesteld als een symbool. Mensen schrijven regels op in de vorm van logica, die door de computer gebruikt worden om tot conclusies te komen.
1957
Spoetnik 1
Spoetnik 1 was een Russische kunstmaan en de eerste kunstmatige satelliet die in een baan om de Aarde werd gebracht. De Spoetnikcrisis is een keerpunt in de Koude Oorlog, na de lancering was de Verenigde Staten niet meer superieur in de raketwetenschap, Amerikanen voelden zich kwetsbaarder voor een nucleaire raketaanval door de Sovjet-Unie. De Amerikaanse technologie liep ver achter, zo werd de NASA pas in 1958 opgericht.
1958
Philips Computer Industrie
In 1958 lanceert Philips de PETER, Philips Experimentele Tweetallige Electronische Rekenmachine. Dit markeert het begin van de computerindustrie bij Philips Al gauw komt de opvolger PASCAL, Philips Akelig Snelle CALculator (1960) op de markt.

1959
IBM 1401
De IBM 1401, geïntroduceerd in 1959, was IBM’s eerste commercieel succesvolle algemene computer en groeide uit tot de meest gebruikte zakelijke computer van de jaren zestig. Er zijn meer van 12.000 IBM 1401 geproduceerd, ze werden tot in de jaren 80 gebruikt.
1960
De pil
De Amerikaan Gregory Pincus (1903-1967) vond in 1960 de anticonceptiepil uit. Zijn onderzoek werd gefinancierd door Katharine McCormick (1875-1967) een rijke weduwe. Het grote succes van de pil valt echter toe te schrijven aan de Nederlandse Max de Winter (1920-2012). Hij ontwikkelde het Lyndiol, dat door Organon in 1962 op de markt werd gebracht, dit werd een wereldwijd succes. In Nederland werd Lyndiol geïntroduceerd als gynaecologisch medicijn dat de menstruatiecyclus zou reguleren, met tijdelijke onvruchtbaarheid als bijwerking. Het was alleen beschikbaar op recept. Vanwege de zedelijkheidswet werd de pil in de beginjaren alleen voorgeschreven aan getrouwde vrouwen die al meerdere kinderen hadden.
1962
Telefooncentrale Warffum geautomatiseerd
De telefooncentrale in Warffum was de laatste knooppuntcentrale. Met de automatisering in Warffum zijn er geen telefonistes meer nodig voor binnenlandse gespreken. De beller kan verbinding maken door het nummer te draaien op de kiesschijf van de telefoon. Nederland was daarmee het tweede land dat een volledig geautomatiseerde telefooncentrale had. In 1960 waren er meer dan een miljoen huishoudens aangesloten op het Nederlandse telefoonnetwerk.
1963
Eerste vrouw in de ruimte
Valentina Teresjkova (1937) was aan boord van de Vostok 6, die 16 juni 1963 werd gelanceerd. Ze was daarmee de eerste vrouw in de ruimte. De eerste mens in de ruimte was Joeri Aleksejevitsj Gagarin (1934-1968), hij zat op 12 april 1961 aan boord van de Vostok 1, en maakte een ronde om de aarde.
1965
Programma 101
De Programma 101 is een van de eerste alles-in-één programmeerbare rekenmachines. Gemaakt door het Italiaanse bedrijf Olivetti, deelde het veel kenmerken met een mainframecomputer, maar was het draagbaar, wat het tot een populair apparaat maakte. De Programma 101 werd onder andere gebruikt om de landing van Apollo 11 op de maan te berekenen.
1966
ELIZA
In 1966 ontwikkelde Joseph Weizenbaum (1923-2008) aan MIT in de Verenigde Staten het symbolische AI-programma ELIZA. Het reageerde op zinnen via vaste regels en sleutelwoorden. Door uitspraken als vragen te herhalen leek ELIZA menselijker. Weizenbaum bekritiseerde later hoe dit soort technologie genderstereotypen versterkt, door zorgende en emotionele rollen automatisch als vrouwelijk neer te zetten.

1968
Hitachi Magic Wand
In 1968 bracht het Japanse merk Hitachi de wand massager voor persoonlijke verzorging op de Amerikaanse markt. Dit elektrisch aangestuurde apparaat werd al snel gebruikt voor clitorale stimulatie. Mede dankzij de seksuele voorlichting van Betty Dodson (1929-2020) werd het een populair seksspeeltje in de late jaren 60.
1969
Eerste man op de maan
Op 16 juli 1969 werd de Apollo 11 gelanceerd. Neil Armstrong was de eerste persoon die een voet op de maan zette. Zijn bekende uitspraak “That’s one small step for [a] man, one giant leap for mankind” werd door circa 450 miljoen mensen live gehoord. De lancering van de Apollo 11 was niet mogelijk zonder het werk van Margaret Hamilton (1936), hoofd van het team dat de vluchtsoftware schreef voor de Apollo Guidance Computer; Katherine Johnson (1918-2020), wiskundige die hielp bij het bepalen van de baan van Apollo 11; JoAnn Morgan (1940), instrumentation controller en de enige vrouw in de control room tijdens de lancering; Dorothy Vaughan (1910-2008), Mary Jackson (1921-2005), en andere Afro-Amerikaanse vrouwen die computer berekeningen maakten.
1969
Begin van het internet
Een team van onderzoekers aan de Universiteit van Californië te Los Angeles (UCLA) verbond succesvol twee computers met elkaar, een op UCLA, en in op de Stanford University in Palo Alto met het ARPAnet, de voorloper van het internet. In 1973 waren 42 computers aangesloten op ARPAnet, waaronder in Noorwegen, Londen en Hawaii.
1973
Chatten
Talkomatic is een online chatsysteem waarin je live met een kleine groep mensen kan communiceren. Talkomatic is uitgevonden door Doug Brown en David R. Woolley op het PLATO systeem van de Universiteit van Illinois. Talkomatic werd tot midden jaren 80 gebruikt door een grote online gemeenschap.
1973
Mobiele telefoon
Motorola introduceert de DynaTAC, de eerste mobiele telefoon.
1975
Microsoft
In 1975 richten Bill Gates (1955) en Paul Allen (1953-2018) Microsoft op. Microsoft is ’s werelds grootste softwarebedrijf en staat ook hoog op de lijst van bedrijven met de hoogste beurswaarde ter wereld. Het besturingssysteem MS-DOS was een van de eerste besturingssystemen voor PC’s. In 1990 kwam Microsoft Office uit, en met de lancering van Windows 95 waren Internet Explorer en MSN een feit.
1981
Betaalbare home computers
In 1981 introduceerde Commodore de VIC-20 Deze computer was uitgerust met een toetsenbord, kleurenbeeldscherm en ingebouwde programmeertaal waardoor het thuis gemakkelijk te gebruiken was. Ze waren gericht op thuisgebruik, en ook schappelijk geprijst, hierdoor werden er een miljoen exemplaren van de VIC-20 verkocht. Later in de jaren ’80 volgden de Commodore 64, Apple II en Atari 800, allen voorlopers van de moderne PC.
1982
EUnet
In 1982 werd het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) in Amsterdam aangesloten op het EUnet. Dit Europese netwerk verbond Nederland met het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Zweden.
1984
Macintosh
In 1984 bracht Apple de Macintosh 128 uit. Dit was hun eerste PC, en kon bediend worden met een muis en toetsenbord.
1985
The Well
The Well, opgericht in 1985, was een invloedrijke online community waar gebruikers via tekstforums met elkaar discussieerden. Het richtte zich op dialoog en intellectuele uitwisseling, waarbij leden zelf voor moderatie zorgden. Dit was revolutionair, voorheen was online communicatie vooral gebaseerd op het zenden van informatie. Er vonden vaak diepgaande discussies plaats, en omdat gebruikers hun echte naam gebruikten, was er intellectuele uitwisseling. De moderatie werd door de leden zelf gedaan. De sfeer werd gezamenlijk bepaald: mensen leerden hoe ze zich online moesten gedragen. Omdat de servers in de VS staan, was het tot de jaren 90 een voornamelijk Amerikaans netwerk. The Well is een voorloper van o.a. Reddit en Slack.
1988
Internet in Nederland
Op 17 november 1988 kreeg het CWI toegang tot NSFNET. Daarmee was de eerste verbinding tussen NSFNET en een niet-Amerikaans instituut gelegd. Deze eerste open trans-Atlantische internetverbinding was de eerste stap naar internet voor iedereen. Al snel werden andere academische en onderzoeksorganisaties aangesloten, later gevolgd door particuliere bedrijven en in 1993 door individuele gebruikers.
1991
World Wide Web
In 1991 gaat wereldwijde web openbaar, met als doel om informatie-uitwisseling tussen wetenschappers te vergemakkelijken. Omdat niet iedere gebruiker van het internet dezelfde computer had, werd een platformonafhankelijk concept ontwikkeld. Het wereldwijde web werd in 1989 uitgevonden door de Britse onderzoeker Tim Berners-Lee (1955). Naast het oorspronkelijke doel, maakte het wereldwijde web internet bereikbaar voor iedereen.
1992
SMS
Op 3 december 1992 stuurt Neil Papworth (1969) een bericht naar zijn collega Richard Jarvis (1970): “Merry Christmas”. Dit was de eerste short message service (SMS).
1994
DDS (De Digitale Stad)
De Digitale Stad is in 1994 opgericht door Marleen Stikker (1962). Op dat moment hadden slechts zo’n 300 particulieren in Nederland thuis toegang tot internet. Via DDS kon je gratis een account krijgen met e-mail, toegang tot het internet en ruimte voor een eigen homepage. DDS groeide uit tot een belangrijke digitale vrijplaats, geïnspireerd door internationale voorbeelden als The WELL, en werd het een pionier in de ontwikkeling van de Nederlandse internetcultuur.
1995
A.L.I.C.E
De chatbot A.L.I.C.E. (Artificial Linguistic Internet Computer Entity) werd in 1995 gelanceerd. Alice is geprogrammeerd door Richard Wallace (1960), die de code altijd open source beschikbaar heeft gemaakt. De code is geïnspireerd op ELIZA. A.L.I.C.E. heeft een aantal prijzen geworden vanwege de bekwame en mensachtige kwaliteiten van de chatbot. Het slaagt echter niet voor de turingtest.
1996
Palm OS
Met de introductie van het Palm besturingssysteem werden palmtops, of PDA’s toegankelijker. Deze apparaten waren een telefoon, agenda, kladblok, telefoonlijst, rekenmachine, gps, klok en spelcomputer in een.
1996
Google
In 1996 begonnen twee studenten, Larry Page (1973) en Sergey Brin (1973), aan een onderzoeksproject aan de Stanford University. Ze ontwikkelden een systeem waarbij geautomatiseerde programma’s het internet indexeerden en webpagina’s rangschikten op basis van het aantal en de kwaliteit van de links die ernaartoe verwezen. Dit is de geboorte van de zoekmachine Google. Google is sindsdien uitgegroeid tot een technologiereus die de sector domineert, met bekende producten zoals Google Search, Gmail, Google Maps, Translate en Drive.
1998
FURBY
De Furby werd gezien als de eerste succesvolle huisrobot, en was razend populair was bij kinderen. Het leek taal te leren, reageerde op menselijke spraak en gedroeg zich als een levend wezen. Furbies schakelden van ‘Furbish’ naar Engels, wat leek op hoe mensen taal leren. Ze speelden een belangrijke rol in de acceptatie van chatbots en gaven een eerste glimp van de rol van AI in het dagelijks leven.
1999
BlackBerry
De BlackBerry 850 was een slimme pager. Het had een zwart-wit scherm, een QWERTY-toetsenbord en ondersteunde e-mail. Dat laatste was revolutionair in die tijd. In 2002 kwam de BlackBerry 5810, waarmee je ook kon bellen en SMS’en.
2000
ASIMO
Het Japanse bedrijf Honda presenteert in 2000 ASIMO, een humanoïde robot die zelfstandig kan lopen, rennen en traplopen. Dit was de eerste humanoïde robot die stabiele menselijke bewegingen kon uitvoeren.
2003
Myspace
Myspace is een sociaal netwerk dat na oprichting al snel uitgroeide tot een platform voor onafhankelijke muzikanten. Vooral indie- en emo-artiesten vonden er een plek om hun muziek en subcultuur te delen, en een fanbase op te bouwen. Gebruikers konden hun profielpagina volledig personaliseren met HTML- en CSS-code, inclusief achtergrondmuziek, opvallende lay-outs en een eigen ‘Top 8’ van vrienden. Tot 2008 was het het grootste sociale netwerk, daarna nam Facebook het over.
2004
Facebook
Mark Zuckerberg (1984) en vier andere Harvard studenten ontwikkelen een sociaal netwerk voor mede-studenten. Sinds 2006 is het netwerk beschikbaar voor iedereen vanaf 13 jaar. De news feed en status updates zijn belangrijke kenmerken van Facebook. In 2012 had Facebook ongeveer 1 miljard gebruikers. Het is in de afgelopen jaren ontwikkelt tot een miljardenbedrijf en kan rekenen op veel kritiek, onder andere vanwege de zorgen om privacy, het negeren van wetgeving en de dominante marktpositie van het bedrijf. In 2025, kort voor de inauguratie van Donald Trump (1946), kondigde Zuckerberg aan de samenwerking met fact-checkers op te zeggen.
2004
Hyves
Hyves was een Nederlands socialenetwerksite die in de beginjaren enorm succesvol was. In 2007 had het platform 5 miljoen accounts. Vanaf 2011 verloor Hyves snel aan populariteit, toen Facebook in Nederland terrein begon te winnen.
2004
Boete Microsoft
In 2004 veroordeelt de Europese Commissie (EC) Microsoft wegens het bundelen van Windows Media Player met Windows, wat een dominante marktpositie voor Microsoft creëert. Dit is de eerste in een serie aanklachten en boetes wegens monopolypositie van de EC tegen Microsoft.
2005
YouTube
In 2005 richten Steve Chen (1978), Chad Hurley (1977) en Jawed Karim (1979) YouTube op. Het doel van de website was om kosteloos video’s te bekijken en publiceren. De eerste video werd in april geüpload, en in december officieel gelanceerd. Toen werden er 8 miljoen video’s per dag bekeken. Het platform groeide ontzettend snel, en werd in november 2006 door Google overgenomen.
2006
Twitter
Het microblog en socialemediumnetwerk Twitter werd in 2006 opgericht. Gebruikers kunnen korte berichten plaatsen, eerst 140 karakters, tegenwoordig 280. Het platform is erg populair onder politici en journalisten. Elon Musk (1971) nam Twitter officieel over op 27 oktober 2022.
2007
iPhone
Op 9 januari 2007 liet Steve Jobs (1955-2011) de eerste generatie iPhone zien tijdens een conferentie. Deze was vanaf juni in de VS verkrijgbaar. Het was indertijd revolutionair om te kunnen bellen, naar muziek te kunnen luisteren en het internet te gebruiken op één mobiel apparaat. De iPhone 3G werd in 2008 geïntroduceerd en was ook in Nederland verkrijgbaar. De iPhone was overigens niet de eerste smartphone die verkrijgbaar was, dat was de HTC Touch, die kwam in juni 2007 op de markt.
2009
WhatsApp
WhatsApp is een mobiele berichtenservice en een van de eerste ‘gratis’ berichtendiensten. In 2014 werd WhatsApp overgenomen door Facebook (nu META). Sinds 2016 worden berichten beveiligd met een end-to-end-encryptie. Desondanks bestaan er veel twijfels over de veiligheid van de app en mag het niet voor officiële overheidscommunicatie gebruikt worden.
2010
Siri
De Siri-app werd ontwikkeld in 2010. Apple nam de persoonlijke digitale assistent vervolgens over en integreerde deze in 2011 in de iPhone. Je kan Siri activeren door “Hé Siri!” te roepen, daarna kan de virtuele assistent allerlei taken uitvoeren zoals een afspraak inplannen, muziek afspelen of informatie opzoeken. Vanaf 2015 is Siri ook in het Nederlands beschikbaar. Van het begin af aan had Siri een vrouwelijke stem, sinds 2013 kan je ook kiezen voor de mannelijke stem.
2010
Instagram
Het socialemedianetwerk Instagram is een foto- en video-app dat in het begin bekend stond om het vierkante format, afgeleid van polaroidcamera’s. Aanvankelijk konden er alleen foto’s met een korte tekst worden gedeeld, later werden ook stories en reels toegevoegd. In 2012 kocht Facebook Instagram.
2013
Menstruatie app
In 2013 werd Clue gelanceerd als een innovatieve app om vrouwelijke reproductieve gezondheid uit de taboesfeer te halen. In de mobiele app kun je allerlei symptomen bijhouden die optreden tijdens de cyclus, zoals energieniveau, pijn, huid, emoties en bloedverlies. Sinds het Hooggerechtshof in 2022 Roe v. Wade heeft teruggedraaid, waarschuwen Amerikaanse overheidsinstanties gebruikers om voorzichtig te zijn met dit soort apps, omdat de gegevens die zij verzamelen mogelijk als bewijs kunnen worden gebruikt in juridische procedures.
2014
Signal
De berichtenservice Signal werd in 2014 uitgebracht. Signal staat bekend om versleutelde end-to-end berichten en is daarmee een van de meest veilige manier om digitaal berichten te versturen. Zowel in 2021 als 2025 zijn veel mensen overgestapt naar Signal. In 2021 tweete Elon Musk (1971) “Use Signal” als reactie op de gewijzigde gebruikersvoorwaarden van WhatsApp. In 2025 gebeurde dit in reactie op Meta’s aangekondigde veranderingen. Meredith Whittaker (z.j.) is sinds 12 september 2022 voorzitter van de Signal Foundation, de organisatie achter de versleutelde berichtenapp Signal.
2014
Alexa
In 2014 introduceerde webgigang Amazon de virtuele assistant Alexa. Alexa kan commando’s uitvoeren op verschillende apparaten. Bij de introductie had Alexa een vrouwelijke stem, dat was een bewuste keuze van Amazon, omdat onderzoek liet zien dat dat mensen vrouwelijke stemmen sneller als behulpzaam of vriendelijk ervaren. Inmiddels kan je uit meerdere stemmen kiezen. Er is veel kritiek geweest op hoe Alexa omgaat met privacy, onder andere omdat Alexa per ongeluk geactiveerd werd, en dan opnam wat er gezegd werd. Hoewel sommige van deze kwesties zijn aangepakt, blijven er zorgen bestaan. In 2025 werd Alexa+ geïntroduceerd, deze laatse versie van Alexa is een generatieve AI, en beschikbaar voor Prime leden.
2015
OpenAI
OpenAI wordt opgericht door o.a. Elon Musk (1971) en Sam Altman (1985), met de missie om kunstmatige intelligentie veilig en ten dienste van de mensheid te ontwikkelen. Het instituut speelt een hoofdrol in de wereldwijde AI-revolutie en levert technologieën die het denken over werk, creativiteit en menselijke identiteit veranderen.
2015
ChatGPT
OpenAI begint met de ontwikkeling van GPT (Generative Pretrained Transformer), een AI-taalmodel dat teksten kan genereren. GPT-2 (2019) en GPT-3 (2020) volgen, met enorme invloed op hoe mensen met technologie communiceren. ChatGPT wordt in 2022 voor het publiek beschikbaar.
2015
Opkomst tradwives
De term ‘tradwife’ verscheen voor het eerst in 2015 en is sindsdien uitgegroeid tot een groeiende trend, vooral onder conservatieve Amerikaanse en Britse vrouwen, die deze levensstijl promoten via platforms zoals TikTok en Instagram. Een tradwife is een vrouw het als haar levensdoel ziet om voor haar man en kinderen te zorgen. Op sociale media hebben ze veel volgers en presenteren ze een ideaal beeld van hun huishouden. Er is veel kritiek op de grotere content creators omdat ze een deel van hun dag filmen, maar niet uitlichten dat ze bijvoorbeeld een nanny, schoonmaakster of andere huishoudelijke hulp hebben voor de minder leuke taken.
2016
Kolonie op Mars
Elon Musk (1971) presenteerde op 27 september 2016 zijn plannen voor een kolonie op Mars. Om dit tot stand te brengen experimenteert zijn bedrijf SpaceX met diverse raketmotoren die deze vlucht tot stand moeten brengen. In de Outer Space Treaty van de VN uit 1967 is bepaald dat geen enkel land aanspraak mag maken op de ruimte of haar bewoners. Het betreffende artikel beoogt ervoor te zorgen dat ruimteverkenning openstaat voor alle landen en dat iedereen ervan kan profiteren. Aangezien SpaceX een privébedrijf is, is het de verantwoordelijkheid van de Verenigde Staten om ervoor te zorgen dat Musk zich aan het verdrag houdt.
2016
Sophia
De humanoïde robot Sophia ontworpen door David Hanson (1969), is geïnspireerd door Audrey Hepburn (1929–1993), de Egyptische koningin Nefertiti (ca. 1370 v. Chr.–ca. 1330 v.Chr.) en Amanda Hanson (z.j.), de vrouw van de uitvinder. Als ‘sociale robot’ kan ze gedrag nabootsen en gevoelens oproepen. In 2017 kreeg ze als eerste robot staatsburgerschap in Saoedi-Arabië, wat leidde tot kritiek op mensenrechtenschendingen. Sophia’s uiterlijk, gebaseerd op traditionele schoonheidsidealen, roept vragen op over de rol van gender in technologie en de manier waarop vrouwelijke robots worden geprogrammeerd door mannelijke ontwerpers.
2016
TikTok
Op TikTok kan je korte video’s maken en delen. Dat maakte deze app razendsnel populair onder jongeren. De filmpjes kunnen 3 seconden tot 10 minuten lang duren, en waren in de beginjaren voornamelijk dansjes. Net als bij andere sociale media zijn er ook voor TikTok zorgen over privacyregels, cyberpesten, racisme en het gebruik door kinderen. Officieel geldt er een leeftijdsgrens van 13 jaar, maar veel gebruikers zijn ook jonger dan 13 jaar. Daarnaast is de app door de korte content erg verslavend.
2017
Boete Google
Medio 2017 kreeg Google een boete van €2,42 miljard opgelegd door de Europese Commissie (EC) voor machtsmisbruik via zijn zoekmachine. Dit is de eerste in een reeks van boetes die de EC heeft opgelegd in strijd tegen de monopoliepositie van Google.
2017-2021
Presidentschap Donald Trump
In 2015 kondigde zakenman Donald Trump zijn kandidatuur aan voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, onder de slogan Make America Great Again. Zijn presidentschap kenmerkte zich door weinig respect voor officiële procedures en veel communicatie via Twitter. Trump stapte uit het Klimaatakkoord en de WHO, verhoogde importtarieven, bouwde een grensmuur en voerde de Muslim Ban in. Zijn belastingverlaging vergrootte de ongelijkheid. Door zijn aanvallen op media en rechterlijke macht nam de maatschappelijke polarisatie, vooral tijdens COVID-19, sterk toe.
2017
Harmony
Al sinds de jaren 90 ontwikkelt Matt McMullen (z.j.) levensechte sekspoppen. In 2018 introduceerde hij Harmony. Deze sekspop is levensecht, en voorzien van AI waardoor je een gesprek kan onderhouden, Harmony kan belangrijke dingen onthouden en emoties tonen. Dit is geen humanoïde robot, Harmony kan alleen haar gezicht bewegen, de rest van haar lijf blijft stijf.
2018
Walkout Google
Op 1 november 2018 besloot een groot aantal werknemers van Google om te staken. Deze walkout was in eerste instantie bedoeld als een dag zonder vrouwen maar evolueerde in een grotere staking. De staking kwam tot stand nadat een bekend werd dat Andy Rubin (1963) 90 miljoen dollar vertrekpremie had ontvangen ondanks het feit dat hem was gevraagd ontslag te nemen vanwege beschuldigingen van seksueel wangedrag. De organisatoren, Claire Stapleton (1984), Tanuja Gupta (z.j.), Meredith Whitakker (z.j.), Celie O’Neil-Hart (z.j.), Stephanine Parker (1987), Erica Anderson (z.j.) en Amr Gaber (z.j.), protesteerden tegen seksuele intimidatie, wangedrag, gebrek aan transparantie en een giftige werkcultuur. Geen van de organisatoren van de walkout werkt nog voor Google.
2022
X
In 2022 kocht biljardair Elon Musk (1971) Twitter over. Onder zijn leiderschap is een groot deel van het personeel ontslagen, werd het verificatiesysteem van het platform gewijzigd van een status naar iets dat beschikbaar was tegen betaling en is de naam gewijzigd naar X. Veel gebruikers hebben het platform verlaten, onder Musks leiding is er veel sprake van misinformatie, haatzaaien en antisemitisme.
2022
Meredith Whitakker
In 2022 trad Meredith Whitakker (z.j.) aan als voorzitter van Signal Foundation. Als voorzitter heeft ze Signal niet alleen gepositioneerd als een berichtenplatform, maar juist als een centraal instrument in het verzet tegen surveillancekapitalisme. Silicon Valley is historisch gedomineerd door mannen, en het gebrek aan diversiteit aan de top heeft gevolgen voor alles: van productontwerp tot beleidskeuzes en bedrijfscultuur, Whitakker brengt hier als een van de weinige vrouwen succesvol verandering in aan door zich in te zetten voor privacy, ethiek en inclusiviteit.
2023
Sexisme in tech industrie
In het rapport 2023 State of Women in Tech & Startups Survey, uitgevoerd door Women Who Tech schept een sober beeld van de positie van vrouwen in tech industrie, hieruit blijkt dat: 57% van de vrouwelijke oprichters zegt dat ze de afgelopen 12 maanden zijn gediscrimineerd; 50% van de vrouwelijke oprichters die werden lastiggevallen, had te maken met seksuele intimidatie; 65% van de vrouwelijke oprichters werd verteld dat ze meer geld zouden ophalen als ze een man waren, een stijging van 16% ten opzichte van 2020; 70% van de vrouwelijke oprichters zei dat ze anders behandeld werden bij het werven van financiering vanwege hun gender; 43% van de vrouwelijke investeerders zegt te zijn geïntimideerd. 42% van de vrouwen in tech ervaren intimidatie; 30% van de vrouwen in tech die aangaf te zijn lastiggevallen, werd seksueel geïntimideerd; 40% van vrouwen van kleur die in een tech bedrijf of startup werken geeft aan te zijn lastiggevallen op de werkvloer.
2023
Tweede Kamerverkiezingen
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 waren 26 politieke partijen toegelaten. De grote winnaar van de verkiezingen was de PVV, met 37 zetels. Na 223 dagen onderhandelen werd een coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB gepresenteerd, met de partijloze premier Dick Schoof. Door de grote interne onrust in de coalitie zijn er wel beleidsmaatregelen aangekondigd, maar nog weinig geïmplementeerd. Deze verkiezingen zorgde wel voor een stijging van het aantal vrouwen in de Tweede Kamer, van 56 naar 61.
2024
Scarlet Johansson versus OpenAI
OpenAI presenteert een stem voor ChatGPT die sterk lijkt op die van actrice Scarlett Johansson (1984). Zij protesteert, en er volgt een rechtszaak wegens ongeautoriseerd gebruik van haar stemgeluid. De zaak werpt vragen op over identiteit, consent en de rechten van vrouwen in een wereld van synthetische stemmen.
2024
AI klassensassistent Lexie
In 2024 komt Lexie op de markt. Deze hologram kan als onderwijsassistent ingezet worden in het onderewijs. Als pratend hologram is Lexie in staat om lessen te verzorgen, vragen te beantwoorden en interactie aan te gaan met studenten, zelfs in afwezigheid van fysieke docenten.
2024
Elon Musk in de politiek
In aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen heeft Elon Musk (1971) op zijn minst 288 miljoen dollar geïnvesteerd in de campagne van Donald Trump (1946). Musk speelde een belangrijke rol in het mobiliseren van kiezers in belangrijke swing states. Ook zette hij zijn platform X in om Trumps boodschap veelvuldig te verspreiden. Na de overwinning van Trump, wijst hij Musk aan als hoofd van het Department of Government Efficiency (DOGE), een nieuw agentschap gericht op het verminderen van federale uitgaven. Musk’s bezuinigingen leiden tot zorgen over milieubescherming en publieke gezondheid. Ook heeft het financiële gevolgen voor Musk’s bedrijven, Tesla rapporteerde een daling van 71% in de nettowinst in het eerste kwartaal van 2025, mede als gevolg van boycots en protesten tegen Musk’s politieke standpunten.
2025
Melody
Op de Consumer Electronics Show (CES) presenteerde Realbotix (gelieerd aan Realdoll) hun nieuwste humanoïde robot, Melody. Deze open-source robot combineert geavanceerde AI met een modulair ontwerp, waardoor ze gemakkelijk te vervoeren en aan te passen is. Met realistische bewegingen, oogcontact en persoonlijke interactie biedt Melody toepassingen in zorg, onderwijs en entertainment. Melody is de opvolger van Harmony, maar nu met meer natuurlijke mimiek en open-source AI. Melody toont hoe seksrobotica verschuift van object tot ‘relatiepartner’, en roept vragen op over intimiteit, consent en genderstereotypen in technologie.
2025
Tweede ambtstermijn Donald Trump
In januari 2025 werd Donald Trump opnieuw geïnstalleerd als president van de Verenigde Staten. Direct schafte hij alle diversiteits-, gelijkheids- en inclusieprogramma’s binnen federale instellingen af. Transgender personen werden uitgesloten van het leger en vrouwensport. Op overheidswebsites verdween de term “trans”. Nieuwe importtarieven (245% op China, 20% op de EU) veroorzaakten een handelsoorlog. Trumps strenge immigratiebeleid richt zich op vermeende bendeleden en ‘criminele vreemdelingen’, die massaal worden uitgezet, onder andere naar El Salvador.
2025
Meta
In januari 2025, kort voor de installatie van Donald Trump (1946) als president, kondigde Mark Zuckerberg (1984) aan dat Meta stopt met het DEI (diversiteit, gelijkheid en inclusie) programma. Dit past precies in het beleid van Trump, en wordt omschreven als de ‘macho makeover’ van Sillicon Valley waarbij Zuckerberg, Elon Musk (1971), en Jeff Bezos (1964) de sterke leiders van de grote techbedrijven zijn.