Reis om de wereld in tachtig dagen
Het aloude ganzenbordspel is hier omgezet naar Jules Vernes populaire roman Reis om de wereld in 80 dagen. Voor een weddenschap in zijn Londense Reform Club reist gentleman Phileas Fogg (10) met zijn Franse knecht Passepartout (20) oostwaarts de wereld rond (zie kaartje), waarbij ze diverse tegenslagen moeten overwinnen. Dit spel markeert de overgang van onvoorspelbare expedities naar een jachtig wereldwijd toerisme.
Gebroeders Koster, Het Spel van de Reis om de Wereld, naar J. Verne, De Reis om de Wereld in 80 Dagen, Leiden 1876. Collectie Rijksmuseum, 60 x 60 cm.
Meer hoofdstukken
1a,b. Historical Atlas
Wolken van westerse onwetendheid Edward Quins atlas presenteert met 21 kaarten alle politieke veranderingen vanaf de schepping in 2348 vóór Christus. Op cruciale momenten van de geschiedenis lichten vanuit een hemels perspectief destijds bekende werelden op te midden van donkere wolken. Door het oog snel over de gravures te laten gaan, met hetzelfde territorium op dezelfde…
2. Provincie Overijssel
Eerste moderne kaart van Overijssel In de negentiende eeuw verdwijnen niet alleen ongemeten en onbeschreven plekken van onze wereldkaart, ook het binnenland wordt nader in kaart gebracht. Op basis van driehoeksmeting van ons land door Kraijenhoff en van systematische karteringen door het Kadaster worden nu op aandringen van de minister van Binnenlandse Zaken nauwkeurige provinciekaarten…
3. Stad Leiden
Aardse precisie en hemelse verwijzing Door de grote schaal kunnen hier alle percelen afzonderlijk worden getekend en is er geen aparte legenda nodig. De bebouwing is steeds naar haar exacte grondafdruk in oranje weergegeven, behalve de kerken en de synagoge (Israelit. Kerk), waar de dakstructuren bruin gekleurd zijn. Maar bij deze verwijzing naar de hemel…
4. Gemeente Harderwijk
Kadasterkaart Harderwijk Sinds 1832 registreert het Kadaster het grondbezit: elk perceel wordt opgemeten en gekarteerd. Eigenaren worden hierbij geregistreerd, zodat de overheid belasting kan heffen over grondbezitting en eigendomsgeschillen kunnen worden beslecht.
5. Carte de l’Isthme
Officiële kaart van het Suez-kanaal Deze zeldzame chromolithografische kaart van een waterweg zonder sluizen (dikkerode lijn) door de landengte tussen Port Saïd en Suez verschijnt drie jaar voor de grootse opening van het Suezkanaal. Het is een uitgave van de verantwoordelijke naamloze vennootschap en bedoeld om haar moderne megaproject te promoten en om cadeau te…
7. Luchthaven Amsterdam
Schiphol dag en nacht Dit plattegrondje toont de uitbreiding van het vliegveld in 1935: van 79 naar 210 hectare (ten opzichte van 2787 hectare in 2023!). Er staat bovendien een nachtlandingsinstallatie opgesteld en er liggen vier asfaltbetonnen landingsbanen, in plaats van gras. Er wordt voortaan ook ’s avonds en ’s nachts op Schiphol gevlogen en…
8a,b. Global Peace
Het krimpen van de wereld Deze wereldkaart wordt in 1943 ontworpen door Antonio Petrucelli, illustrator voor tijdschriften, en uitgegeven door het Amerikaanse bedrijf Alcoa Aluminium. De Noordpool staat hier in het midden. Interessant voor het bedrijf is het logistieke voordeel van de kortere route tussen Chicago en Tokyo, die op deze Noordpool-projectie vergeleken wordt…
9a,b. One World
Een wereld, een oorlog Edes Harrison betoogt met deze kaart dat door de nabijheid van de noordelijke continenten de Verenigde Staten de strategische spil vormen voor handel en veiligheid. De ‘Air Map’ straalt uit dat het moderne vliegverkeer directe luchtverbindingen mogelijk maakt en grenzen tussen oceanen, continenten en landen niet langer relevant zijn. Visueel wordt…
10. Sectional Aeronautical Chart
Vliegen op zicht en radiobakens ‘Sectional Aeronautical Charts’ zijn onmisbaar voor piloten die primair op zicht navigeren; de schaal 1:500.000 is bedoeld voor de burgerluchtvaart met snelheden tot maximaal 600 km/u. Naast de kleuren en hoogtelijnen voor het reliëf presenteert de kaart visuele oriëntatiepunten voor navigatie onder zichtvluchtregels. Opvallend zijn de paars-bruine ’track-guides’ van radio…
11. Aeronautical Chart
Aeronautische kaart van Nederland Met deze kaarten met een schaal van 1:500.000 gecombineerd met elektronische middelen navigatie-apparatuur kunnen piloten alle relevante zaken bepalen: hun positie, veilige hoogte, de beste route naar een bestemming, alternatieve landingsgebieden, radiofrequenties en luchtruimgrenzen.
12. Gemeentetelefoon
Gemeentelijke telefoon Amsterdam Deze cirkelvormige kaart van Amsterdam met de Westertoren als middelpunt geeft per wijk aan waar de telefoonlijnen bovengronds verder lopen: de opstijgpunten. Hoewel de meeste aansluitingen nog steeds binnen de grachtengordel liggen heeft het netwerk zich verder verspreid over meerdere wijken.
13. Carte Générale
Wereldnetwerk telegraafcommunicatie Deze kaart presenteert het internationale netwerk van bestaande en geprojecteerde telegraafkabels. Het netwerk van radiotelegraafverbindingen speelt een beslissende rol in het globaliseringsproces van voor de Eerste Wereldoorlog.
14. I.T.&T
De wereld van IT&T Wetenschapsillustrator Edes Harrison speelt bij de opkomst van Amerika als supermacht een sleutelrol in nieuwe cartografische perspectieven die het alledaagse ruimtelijke denken overhoop gooien. Deze afstandsgetrouwe tweepuntskaartprojectie presenteert vanuit twee middelpunten de hele wereld, waarbij plaatsen op dezelfde afstand van zo’n centrum steeds op één cirkel liggen. Hier staan de gekozen…
15. The Internet
Barokke internetkaart Deze internetkaart visualiseert het worldwide web en documenteert de populairste websites van 2021-22. Duizenden websites worden gepresenteerd als ‘landen’ en met vergelijkbare websites gegroepeerd tot ‘regio’s en continenten’. Hun functies, diensten en makers staan gelabeld als ‘steden’. Hoe sterker hun onderlinge links, hoe dichter de websites op de kaart bij elkaar liggen.
16a,b. Atlas universel
Universele atlas De encyclopedische geograaf en autodidacte cartograaf Philippe Vandermaelen is de maker van de Atlas Universel, de eerste wereldatlas met 400 kaarten op dezelfde schaal. Hier ziet u het overzichtsblad voor de 76 vellen van Noord-Amerika. Daarna brengt hij een Atlas de l’Europe uit op 165 vellen, met een schaal van 1:600.000. De kaart…
17. Calcutta
Internationale kaarten van de wereld In 1891 start het ‘International Map of the World’-project, dat moet zorgen voor ‘een politiek neutrale weergave van geografische feiten’. Pas decennia later wordt men het eens over de nulmeridiaan van Greenwich, terwijl voor de schaal het metrieke stelsel wordt gehanteerd. Als dit utopische project in 1986 eindelijk voltooid is…
18. Vlag Verenigde Naties
Kwartslag voor de Verenigde Naties Deze bootvlag met het embleem van de Verenigde Naties presenteert een wereldkaart met de Noordpool als middelpunt, omgeven door twee olijftakken als symbool voor de wereldvrede. Dit is de tweede versie uit 1946 die een kwartslag met de klok mee is gedraaid om de schijn van een bevoordeling van de…
19a,b. Wall Street
Occupy Wall Street Als de kredietcrisis huizenprijzen doet kelderen en miljoenen mensen hun hypotheek niet meer kunnen betalen dreigt najaar 2008 Wall Street te crashen. Om een nieuwe, nu wereldwijde economische crisis te voorkomen organiseren Bush en Obama een omvangrijke financiële reddingsoperatie voor investeringsbanken. Door de kosten van hun speculatieve braspartij op het conto van…
20. Shindand Airfield
Glokalisering van kruisvluchtwapens Oktober 2001 starten Amerikaanse, Britse en geallieerde troepen, samen met de Afghaanse Noordelijke Alliantie, hun offensief tegen de Taliban, de veronderstelde beschermers van Bin Laden. Daarbij wordt ook de betonnen landingsbaan van de vliegbasis Shindand door kruisvluchtwapens getroffen (zie de pijlen op deze luchtfoto). Deze aanval is niet gebaseerd op grootschalige militaire…
21. Noise Complaints
Geluidoverlast Manhattan Monochrome kaarten lokaliseren en classificeren hier 40.412 klachten over geluidoverlast in Manhattan in 2012, die binnenkwamen via de stedelijke klachtenlijn. Deze themakaart van ontwerper Karl Sluis uit Brooklyn heeft niet zoals Google Maps een versimpelde topografische kaart als basis. Zijn visualisering van massadata creëert met GPS een overzichstkaart van de ‘meest lawaaiige stad…
22. Time Zones
Alleen tijdzones Deze fascinerende digitale kaart van de site ‘Cartographers without Borders’ bakent de tijdzones op de wereldbol af. Sinds 1972 is de moderne tijdstandaard (UCT) gebaseerd op een atoomklok die is afgestemd op de rotatie van de aarde. De UTC is de opvolger van de ‘Greenwich Mean Time’ (GMT) en verschilt daar hoogstens één…
