Hoe een relatie politiek is voor de moderne ’tradwife’

Een leven als huismoeder die gehoorzaamt aan haar man, de kostwinner: dat is de droom die tradwives etaleren op sociale media. Waar komt deze beweging van traditionele vrouwen vandaan, en waar wil ze naartoe?

Wie langs een filmpje van een tradwife komt, kan onverwachts overvallen worden door gedachten als: het leven kan zo simpel zijn. Als je maar tijd maakt voor de dingen, en échte aandacht hebt. Huiselijk geluk zit misschien wel in het onderhouden van een perfecte zuurdesemstarter, zoals de vrouw achter het account @thetradwivesclub. In het naaien van je eigen kleren, zoals @ekaterinaandersen. Of in zelf zomerpotpourri maken, zoals @esteewilliams doet. Alleen het hoogstnodige aanharken in huis is niet genoeg, zeggen deze vrouwen: je moet voor een thuis zorgen voor je gezin − en dat kost tijd. Zoveel tijd, dat je er geen baan bij kunt hebben.

Williams is met haar Marilyn Monroe-kapsel en ultrafeminiene jarenvijftigstijl misschien wel de bekendste tradwife (‘traditional wife’) op TikTok (122 duizend volgers). Ze deelt er kookvideo’s en kleine spreekbeurten over haar levensstijl. ‘Toestemming vragen is respectvol’, zegt Williams, die haar man voor elke beslissing groen licht vraagt. Vrouwelijkheid is een sleutelwoord voor trad-vrouwen, net als mannelijkheid. Trad-accounts hebben namen als @vessels.of.mercy (‘Feminine not feminist’) of @femininewomanhood (‘Respect the masculine in life & in men’).

Wat is de ‘essentie van vrouw-zijn’? Volgens een trad-vrouw zit ’m dat in zorgzaamheid, volgzaamheid, maar boven alles: in moeder zijn, of worden. Voor haar kinderen laat zij met liefde de carrièreladder aan zich voorbijgaan: ze blijft thuis, als het kan met een moestuin en een schooltje aan huis. ‘Als trad-vrouw schep je juist eer in je werk als moeder, omdat het moederschap vaak als ‘niet genoeg’ wordt gezien’, zegt Bonicia Reijke per zoom, met een van haar drie kinderen op schoot. Reijke streeft naar een traditioneel leven. ‘Je kunt ook zeggen: het moederschap is het enige dat ik heb bereikt in mijn leven, en daarmee heb ik best wel wat bereikt.’

@esteecwilliams Being a traditional wife is my greatest blessing 💕 #NextLevelDish #fyp #viral #tradwife #traditionalwife #traditionalgenderroles #housewife #homemaker #wiveswhostayhome #megawife #makewivesgreatagain #obediantwife #femininenotfeminist #traditional #sandwhichmaker #traditionalmarriage #housewivesofamerica ♬ Viva La Vida – Coldplay

Anti-ambitie
Trad is een fenomeen dat overlapt met een aantal bredere internettrends, zegt Ea Utoft, die de trad-gemeenschap onderzoekt aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Utoft ziet de beweging als het uiterst rechtse puntje van de mom-o-sphere, de wijk van het internet die gewijd is aan alles rondom het moederschap, waarin vrouwen vaak de keuze vieren niet, of weinig, te werken. Maar trad-vrouwen passen ook binnen de bredere onlinetrend van anti-ambitie, waarin ook de quiet-quitters uit 2022 staan, de mensen die slechts het hoognodige doen voor de baas. ‘Er is een kruisbestuiving gaande, tussen mainstreaminternetgenres en dat uiterste puntje’, zegt Utoft. Kijk bijvoorbeeld naar de stay-at-home-girlfriends: vrouwen die niet werken en op TikTok laten zien wat zij op een dag allemaal voor hun vriend en zichzelf doen. ‘In wezen lijken zij erg op tradwives’, zegt Utoft. ‘Ze gaan naar yoga en dan maken ze een heerlijk ontbijt voor hun vriend.’

Tradwives scheppen een idylle zoals zo veel vrouwen in die mom-o-sphere. Maar als een vrouw zich trad noemt, hoort bij haar zelfverkozen huiselijkheid een politieke ideologie die tot buiten de huiskamer reikt. ‘Deze beweging maakt deel uit van een mondiale opleving van uiterst-rechtse politiek’, zegt Utoft, ‘die altijd sterk verbonden is geweest met het traditionele gezin en religie.’ In de nostalgische jarenvijftigplaatjes van trad komen een boel actuele radicaal-rechtse politieke thema’s samen: anti-wokeness, een afkeer van ‘genderideologie’ en van het hedendaagse feminisme. En ook: een afwijzing van ‘de ratrace’. Waar komen trad-vrouwen vandaan, wat is de aantrekkingskracht van hun levensstijl, en waar willen ze naartoe?

Traditionele mannelijkheid
‘De vierde feministische golf en de #MeToo-beweging waren beslissend voor het ontstaan van een fel rechts antifeminisme en de trad-beweging’, zegt cultureel antropoloog Devin Proctor van de Amerikaanse Elon Universiteit. De term tradwife stamt uit de man-o-sphere, een (online)netwerk van mannengemeenschappen dat verband houdt met alt-right, en dat nadruk legt op ‘traditionele mannelijkheid’. Deze mannen gebruikten de term om de ideale vrouw te beschrijven – ze noemen haar ook wel helpmeet (uit het bijbelboek Genesis waarin Eva de hulp van Adam wordt genoemd). Vrouwen die thuis voor de kinderen zorgen terwijl hun man gaat werken zijn uiteraard niet nieuw, maar tradwives geven met hun beeldtaal die rolverdeling nieuw elan op sociale media.

‘Na #MeToo werden mannen verantwoordelijk gehouden voor gedrag dat voorheen onder het tapijt werd geveegd’, zegt Proctor. ‘Daarop kwam al gauw de reactie van rechtse en alt-right media dat het feminisme was doorgeslagen, een wapen was om mannen mee te straffen.’ Binnen de man-o-sphere sloeg dat aan, en al gauw sloten zich vrouwen aan. Een belangrijk begrip in de man-o-sphere is de red pill, die de waarheid onthult (een idee uit de film The Matrix): wie die rode pil neemt zou ‘de waarheid achter het feminisme’ leren, namelijk dat die ‘de wereld in is gebracht om hem te verzwakken’. Trad-vrouwen noemen zich ook wel red-pill-women.

De trad-beweging kreeg in 2020 vleugels in Amerika, en verspreidde zich daarna online verder. Hoe groot de beweging is, is volgens Proctor moeilijk in te schatten, omdat hij zich beweegt over veel socialemediaplatformen en niet precies is afgebakend. Vrouwen die zich trad noemen zijn in elk geval doorgaans gelovig, politiek (uiterst) rechts, anti-abortus en anti-sletterigheid. Porno en vaak ook masturbatie gelden als een nare verslaving, en vooral vrouwen moeten letten op hun body-count (lijst met bedpartners).

Herwaardering
‘Het is in deze maatschappij vanzelfsprekend dat je wordt klaargestoomd om carrière te maken’, zegt Bonicia Reijke. ‘Als huisvrouw krijgt je overal te horen: waarom ga je niet werken?’ Traditionele vrouwen als zij pleiten voor een herwaardering van het moederschap, waarop volgens hen wordt neergekeken. Strikt genomen is ze aspirant-tradwife, zegt Reijke, want ze heeft nog een parttimebaan als juridisch medewerker. Maar zo gauw het kan, gaat ze stoppen. ‘Vrouwen moeten vrij zijn te kiezen wat ze willen’, zegt Reijke, ‘ook als dat een leven als traditionele vrouw is. Maar die keuze is er bijna niet meer, door de druk van de maatschappij en het feminisme.’

Reijke, die zich op 22-jarige leeftijd bekeerde tot het christendom, had in de coronacrisis veel moeite om haar kinderen en fulltimebaan te combineren. ‘Doordat ik me niet goed voelde en veel stress had, ontstonden er problemen in mijn huwelijk. Toen ben ik me gaan verdiepen in de Bijbel: wat staat daar in over de rolverdeling? Het was voor mij niet onderdrukkend, maar juist bevrijdend om in de rol van de vrouw te gaan staan. Ik ervaar daardoor rust. En je ziet dat veel vrouwen nu denken: kan het ook anders?’

Op Instagram vindt Reijke gelijkgestemden en post ze over haar overtuigingen. ‘Ik kan niet geloven dat vrouwen ervoor gevochten hebben te mogen werken’, schrijft ze. En, over ‘De leugens van het feminisme’: ‘Dat heeft ons doen geloven dat wij geen man nodig hebben, dat meerdere sekspartners hebben een vorm van vrijheid is, en dat een carrière het ultieme levensdoel is.’

‘Veel tradwives zeggen zelf een feministische fase te hebben gehad’, zegt Utoft. Hun reactie op het feminisme is te zien in accountnamen als ‘Feminist turned Housewife’ en hashtags als ‘#exfeminist’. ‘Sommige vrouwen in de mom-o-sphere die niet werken, denken vanuit het postfeminisme’, zegt Utoft: ‘het idee dat feminisme niet meer nodig is, omdat gelijkheid al is bereikt. Zij ervaren hun keuze als persoonlijk. Tradwives zijn anders: zij zeggen juist dat de strijd voor gelijkheid niet voltooid is, maar het probleem vormt.’

‘Door de hele geschiedenis geldt, dat als er feministische ideeën opkomen, een tegenbeweging erover gaat klagen’, zegt Geertje Mak, hoogleraar gendergeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Na de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld voelden mannen zich ontmand, doordat vrouwen in hun afwezigheid waren gaan werken. Er ontstond een beweging om hen weer in hun hok te krijgen. En sommige vrouwen gingen dat omarmen, omdat ze terugverlangden naar rust en traditie.’

Dat terugverlangen naar traditionele rollen is volgens Mak een reactie op het hedendaags feminisme, dat genderrollen ter discussie stelt. Deze anti-reactie is geen verrassing, zegt zij: ‘Gender en seksualiteit zijn fundamenteel voor het bewaken van de identiteit van een samenleving.’ Gender gaat volgens Mak niet alleen over hoe je je voelt, maar ook over het systeem waarin de samenleving zich voortplant. ‘Over wie met wie mag trouwen, welke macht en kennis er wordt doorgegeven, en wie daarover gaat. Als je aan gender morrelt, raakt dat iedereen. Als je traditionele seksualiteit reguleert, kun je de groepsidentiteit bewaken: dat is de onderliggende logica ervan.’

Mak vindt de tegenstelling die trad-vrouwen gebruiken, #femininitynotfeminism, een valse: ‘‘Er zijn veel feministen, onder wie ik zelf, die er juist voor pleiten dat vrouwelijke aspecten in de samenleving meer status krijgen. Feministen willen niet hetzelfde als mannen worden, zij willen ook dat aan ‘vrouwelijke’ zaken meer waarde wordt toegekend, aan zorg voor de volgende generatie of voor de aarde bijvoorbeeld, als essentiële zaak van iedereen. Het feminisme kent een enorme stroming die daarover gaat. Als feminisme wordt neergezet als gelijkheidsfeminisme, wordt er een karikatuur van gemaakt.’ Volgens Mak is trad deel van een breder levend nostalgisch verlangen: ‘Dat zie je ook in de opkomst van bijvoorbeeld de BBB, dat terug willen naar de eenvoud van vroeger.’

Rooskleurige retro
Volgens Proctor is het belangrijk je af te vragen naar wiens traditie ‘traditioneel’ verwijst: ‘Het idee dat een andere tijd beter was, noemen we ‘rooskleurige retrospectie’. Het reflecteert alleen een gezond, wit, middenklasse, heteroseksueel en cisgender beeld van het verleden, en iedereen die daar niet in paste, had waarschijnlijk niet zo’n leven als tradwives afbeelden. Als we de jaren vijftig als een simpeler tijd beschouwen, zien we vooral dat witte hetero’s uit de middenklasse toen niet werden geconfronteerd met het feit dat er ook anderen bestonden.’

De referenties aan een vervlogen tijd zijn daarnaast niet altijd wat ze lijken, zegt Proctor: ‘Het woord ‘traditie’, of uitspraken als ‘toen je de voordeur nog kon openlaten’ kunnen dienen als hondenfluitje, bedekte methodes om te refereren aan extremistisch gedachtengoed.’ Een klein deel van de tradwife-gemeenschap bestaat volgens Proctor uit witte suprematisten. ‘Zij gebruiken soms openlijke wit-suprematistische content of hashtags die daar verband mee houden, zoals #whitelivesmatter, #14words en #1488 – 14 verwijst naar een nazileus, en 88 naar de achtste letter in het alfabet, HH, van Heil Hitler. Soms zijn hun accounts ook verbonden met accounts vol desinformatie en samenzweringstheorieën.’ De trad-influencer Ayla Stewart organiseerde bijvoorbeeld een white baby challenge, waarmee ze gezinnen uitdaagde om, net als zijzelf, ‘zo veel mogelijk witte baby’s te krijgen’. ‘Achter die challenge’, zegt Proctor, ‘zit de uit radicaal-rechtse kringen afkomstige ‘Great Replacement’-samenzweringstheorie, die propageert dat witte mensen worden vervangen door migranten.’

Reijke, die zelf Boliviaans-Antilliaanse ouders heeft, herkent zich niet in de beschrijving van dit deel van de traditionele gemeenschap: ‘Er lijkt een tendens te zijn om elke beweging die niet in lijn is met linkse ideologieën, te linken aan wit suprematisme. In elke beweging is wel een tak die de opvattingen te extreem opvat. In mijn omgeving zie ik bijvoorbeeld rondom Black Lives Matter dat mensen het idee hebben dat zwarte mensen niet racistisch kunnen zijn. Die gedachtengang is racistisch op zichzelf en draagt ook niet bij aan gelijkheid.’ Reijke zegt niet achter Black Lives Matter te staan, omdat zij het niet eens is met het idee dat zwarte mensen nog altijd systematisch worden onderdrukt.

Anti-woke
Onder trad-vrouwen heerst een grote afkeer van wokeness. ‘Onder woke valt ook het idee dat gender gecompliceerder is dan alleen sekse en biologie’, zegt Proctor. ‘Dat maakt mensen ongemakkelijk. Mensen uit de trad-beweging verlangen terug naar een simpelere, binaire levensopvatting.’

‘Een man moet in zijn mannelijke energie blijven en een vrouw moet in haar vrouwelijke energie blijven’, zegt Suzanna Adriana. Adriana, die werkzaam is op een school, is aanhanger van The Truth, een geloofsleer die zich baseert op de Bijbel en die volgens haar in Nederland ‘enkele honderden’ aanhangers heeft die zich Israëlieten noemen. ‘In de Bijbel staat dat een vrouw is gemaakt om een man te helpen’, zegt Adriana, die sinds een halfjaar op Instagram post over haar traditionele ideeën en nog niet getrouwd is. ‘Wij vrouwen zijn er om te zorgen dat de man een fijn, zorgeloos leven heeft. Als hij om vier uur ’s nachts eten wil, maak je gewoon eten voor hem.’

Adriana is half Afro-Amerikaans en zegt ‘te staan voor de zwarte man’. Ook zij steunt Black Lives Matter niet: ‘Ze laten zwarte mensen geloven dat ze slachtoffers zijn, en daarom niets zullen bereiken. En als je kijkt hoeveel zwarte kinderen er geaborteerd worden: daar is binnen BLM geen aandacht voor, terwijl dat het grootste probleem is in de zwarte cultuur.’ Dat aspect noemt ook Reijke, die zelf onverwacht jong moeder werd en zich inzet voor anti-abortusdoelen als Week van het Leven. Zoals veel traditionele vrouwen doen ze beiden niet aan hormonale anticonceptie. ‘Kinderen zijn gewoon een zegening’, zegt Adriana, ‘je doet hooguit aan anticonceptie om medische redenen.’

Voor zowel Reijke als Adriana betekent trad ook verzet tegen de prestatiemaatschappij. ‘Het trad-leven kan simpel zijn’, zegt Reijke. ‘De maatschappij stelt je in op: de nieuwste telefoon, twee, drie keer iets dragen en het dan weggooien, heel vaak op vakantie. Dan wordt het moeilijk ja, om van één inkomen te leven. De traditionele levensstijl is simpeler. Je kunt zelf kweken en oogsten. Je kunt genoegen nemen met iets minder.’ Ook Adriana zegt eenvoudig en zelfvoorzienend te willen leven, en net als Reijke liefst haar kinderen zelf te onderwijzen.

‘Lhbti-gedram’
Zoals veel trad-vrouwen komen ze in het geweer tegen wat zij ‘lhbti-gedram’ noemen, in het bijzonder de emancipatie van trans personen. ‘Mannen die zich als vrouwen gedragen en vrouwen als mannen’, zegt Adriana, ‘daar ben ik het absoluut niet mee eens.’ Het bestaan van genderdysforie, een in de wetenschap breed bestudeerde en erkende aandoening, ontkent Adriana. Een trans vrouw kan nooit voldoen aan haar definitie van vrouw-zijn, want: ‘Een trans vrouw kan geen kinderen krijgen, en dat is de essentie van het vrouw-zijn.’ Reijke zegt dat zij er begrip voor heeft als mensen zich niet identificeren met hun biologische geslacht, maar vindt niet dat zij een trans vrouw ‘zij’ hoeft te noemen.

‘De dominantie van een binaire kijk is voornamelijk een westers, christelijk fenomeen, dat door imperialisme is verspreid’, zegt Utoft. ‘Uiteraard staat het iedereen vrij om te leven als stereotypisch ‘feminiene’ vrouw, maar dat zou je bij de naam moeten noemen: een sociale rol die geworteld is in ideologie, historie en religie, en niet in ‘de natuur’. Het idee dat hormonen zoals testosteron direct gelinkt zijn aan mannelijk gedrag, is grondig wetenschappelijk onderzocht en onwaar gebleken.’

Uit het gebruik van termen als ‘feminiene essentie’ blijkt een essentialistische opvatting van gender: het idee dat mannen en vrouwen aangeboren, intrinsieke kwaliteiten hebben die hun rol bepalen. Daarmee hebben trad-vrouwen volgens Utoft duidelijke anti-trans doelen. Utoft vindt het gelijkstellen van vrouw-zijn aan moederschap hoe dan ook problematisch: ‘Het betekent niet alleen dat trans vrouwen nooit door hen zullen worden geaccepteerd, maar ook de vele cisgender vrouwen die om allerlei redenen geen kinderen kunnen of willen krijgen.’

Tradwives maken daarmee deel uit van een bredere, geïntensiveerde focus van rechtse politiek tegen lhbti-emancipatie. ‘Dit past in een breder plaatje van radicale politiek met mainstreaminvloed op gemarginaliseerde groepen, die vaak kwetsbaarder zijn dan tradwives zelf’, zegt Utoft. Zo houden ook een heel aantal meer mainstream wellnessinfluencers zich bezig met ‘vrouwelijke kracht’ en feminine embodiment.

Een traditionele rolverdeling betekent daarnaast dat de macht in handen van mannen blijft, zegt Mak. ‘Als vrouwen zeggen: ik blijf wel thuis, dat vind ik fijn, lijkt dat een gezellige redenatie waaruit de politiek weggefilterd is. Maar als vrouwen de moraal in huis doen en de mannen het geld en de moraal buitenshuis, bepalen zij hoe de samenleving verdergaat.’ Dat lijkt traditionele vrouwen overigens niet dwars te zitten. ‘God staat boven het gezin, dan komt de man, dan de vrouw en dan de kinderen’, zegt Adriana. Is dat dan niet seksistisch? ‘Dat is hoe wij leven. Dat vind ik absoluut niet erg.’

Emma Curvers is mediaverslaggever en columnist bij de Volkskrant. Zij schrijft met name over internetcultuur, sociale media, emancipatie en sociale ongelijkheid.