Lucio Fontana – De verovering van de ruimte

Ruimtelijke totaalervaringen

Veel mensen kennen Lucio Fontana vooral van zijn schilderijen. Minder bekend is dat hij al in de jaren veertig van de vorige eeuw grensverleggende ruimtelijke installaties maakte, zijn Ambienti spaziali. In deze installaties integreerde Fontana architectuur, vormgeving, sculptuur schilder- en tekenkunst. Fontana gebruikte hierbij nieuwe technische vindingen als fluorescerende verf, blacklight en neonlicht. De Ambienti zijn driedimensionale schilderijen, ruimtelijke tekeningen of sculpturale architectuur. Fontana maakte geen principieel onderscheid tussen de verschillende beeldende disciplines. In tegendeel: hij trachtte ze te verenigen in al zijn werk. Hij pleitte zo voor een kunst die zich, door gebruik te maken van alle nieuwe mogelijkheden, kon verhouden tot de moderne tijd. Voor het eerst sinds 1967 zijn deze ruimtelijke installaties weer in Nederland te zien.

De absolute apotheose

Het uitgangspunt van de tentoonstelling is de collectie van Design Museum Den Bosch. Deze bestaat uit twintig stuks keramiek en sieraden en is daarmee de grootste verzameling werk van Fontana in Nederland. Voor de tentoonstelling is de collectie aangevuld met hoogtepunten uit Fontana’s oeuvre uit binnen- en buitenland. Zo leende de internationaal gerenommeerde Galerie Karsten Greve (St Moritz, Parijs, Keulen) unieke tekeningen en keramiek en worden in samenwerking met de Fondazione Lucio Fontana drie grote ruimtelijke installaties gereconstrueerd. Een absolute apotheose in het werk van Fontana en een hoogtepunt in de tentoonstelling is het eivormige schilderij La fine di Dio uit 1963, uit een privécollectie. Het zwarte geperforeerde doek van dit schilderij is bedekt met een sterachtige glitter. Het is een astraal ei waarmee Fontana uitdrukking geeft aan een idee over oneindigheid van ruimte en het onvermogen om in een tijd van technologische vooruitgang en de eerste ruimtereizen God te verbeelden als een oude man met een grijze baard. De tentoonstelling is een unieke en eenmalige mogelijkheid dit werk in Nederland te bekijken.

Een allesomvattend concept van ruimte

Wat alle werken in de tentoonstelling verbindt, is dat ze Fontana’s zoektocht naar een nieuw concept van ruimte laten zien. Met zijn gaten in het schildersdoek doorbrak hij het platte vlak en de illusie van ruimtelijkheid die traditionele schilderkunst probeert na te bootsen. Met zijn ruimtelijke installaties, schilderijen, keramiek, sculptuur en sieraden bevrijdde hij beeldende kunst, vormgeving en architectuur van hun traditionele begrenzingen. Gezamenlijk geven al deze werken inzicht in Fontana’s verovering van de ruimte in een tijdperk waarin de mensheid de kosmische ruimte betrad.

Een nieuwe blik op de collectie

Speciaal voor deze tentoonstelling heeft het museum fotografenduo Anuschka Blommers (1969) en Niels Schumm (1969) gevraagd de collectie werken van Fontana opnieuw te fotograferen. Blommers en Schumm zijn vooral bekend van hun mode- en portretfotografie voor toonaangevende tijdschriften als Vogue, Vanity Fair, Wallpaper, Dazed & Confused en Another Magazine. Hun fotografie wordt ook als autonoom werk getoond, onder andere in het Groninger Museum. Net als Fontana begeven Blommers en Schumm zich op het grensgebied van beeldende en toegepaste kunst. Met deze opdracht vraagt het museum twee hedendaagse beeldmakers het werk van Fontana opnieuw in ogenschouw te nemen. Het resultaat is een vervreemdende, suggestieve fotoserie die compleet eigentijds is en het werk van Fontana in een nieuw licht zet. De foto’s zijn tijdens de looptijd van de tentoonstelling te zien op hoge lichtbakken in de hal van het museum. De fotoserie werd mogelijk gemaakt door een bijdrage vanuit de regeling Kunst Opdracht van het Mondriaan Fonds.

Publicatie

Bij de tentoonstelling Lucio Fontana – De verovering van de ruimte publiceert Design Museum Den Bosch in samenwerking met uitgeverij nai010 een boek. Met teksten van curator Colin Huizing en kunsthistoricus Paolo Campiglio alsmede een overzicht van alle werken in de tentoonstelling. Daarnaast bevat de publicatie alle foto’s die Anuschka Blommers en Niels Schumm maakten van de collectie werken van Fontana van het museum. Het boek is voor €24,95 te koop in het museum, bij de betere boekhandel en op de website van nai010. De publicatie werd mede mogelijk gemaakt door Gifted Art, het Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds en het De Gijselaar-Hintzenfonds.

Conservator en ontwerp

De tentoonstelling is samengesteld door gastconservator Colin Huizing. Huizing was eerder senior conservator in het Stedelijk Museum Schiedam, co-curator van de Nederlandse inzending voor de Biennale van Venetië (herman de vries – to be all ways to be, 2015) en maker van tentoonstellingen voor verschillende musea en andere instituten. Het tentoonstellingsontwerp is van de hand van Thomas Bennen.