Massatoerisme begint op de Rijn
De Midden-Rijn wordt al tijdens de Napoleontische Oorlogen niet meer gezien als grens, maar in het Duits bezongen als dé romantische rivier. Engelse schilders als Turner en dichters als Lord Byron maken na Waterloo legendarische impressies van de Rijn in beeld en woord. In mei 1827 beginnen twee stoomboten tussen Keulen en Mainz ook passagiers te vervoeren, in 1850 zijn dat er al een miljoen. Opeenvolgende Rijnpanorama’s tonen de ontwikkeling van het massatoerisme in het Rijndal. Dit soort kaarten kent geen vast standpunt, maar toont een reeks landschappen vanuit het perspectief van de passagier op een Rijnschip. Regelmatig geactualiseerd en in meerdere talen gedrukt worden zulke panorama’s populaire souvenirs.
F. Delkeskamp, Nouveau Panorama du Rhin depuis Mayence jusqu’à Cologne, Frankfurt a. M. 1837. Coll. S/T U.1c.59, 284 26,5 cm.
