De spookachtige stad
Als genre is gothic gefascineerd door de woeste natuur en het onheilspellend lege platteland. De vampier woont in een eenzaam kasteel op de berg en het spookhuis is een verlaten villa, ver van de bewoonde wereld. In de moderne tijd zijn echter veel mensen stadsbewoners, en als modern fenomeen heeft ook goth een uitgesproken beeld van de stad.
“Cities are the abyss of the human species.” — Filosoof Jean-Jacques Rousseau, Émile, 1762
Het samenspel tussen de romantische gotiek en de duistere goth-traditie is ook in het beeld van de stad duidelijk merkbaar. Toen de neogotiek in de negentiende eeuw vanuit Engeland naar het Europese vasteland overwaaide, herontdekten Vlaamse steden als Gent en Brugge hun middeleeuwse verleden. Dit ging hand in hand met het opkomende toerisme: bezoekers kregen een pittoreske en sprookjesachtige stad voorgeschoteld waar ze naar hartenlust in konden verdwalen.
In dezelfde periode groeide ook in Zuid-Nederland de populariteit van de neogotiek, deels dankzij de emancipatie van het katholieke geloof. Hier werd Den Bosch als middeleeuws kroonjuweel gevierd: de oude Sint-Janskathedraal onderging een grondige restauratie en de tentoonstelling Oude Kerkelijke Kunst vierde in 1913 het gotische handwerk.
“A quiet city is a contradiction in terms. It is a thing uncanny, spectral.” — Schrijver en essayist Max Beerbohm, ‘Advertisements’, 1942
In sommige kunstwerken uit de negentiende eeuw herkennen we echter ook al een donkere, dreigende sfeer in de stad. Dit duistere stadsbeeld kreeg een nieuwe lading in de vroege twintigste eeuw. De dreigende, onpersoonlijke, alles opslokkende metropool bepaalde de gothic fantasie van deze onzekere periode. Hierin kunnen we een vorm van goth herkennen die op de toekomst gericht is: de angst voor de toekomst raakt vermengd met de dreiging van het verleden.
Meer Artikelen
Zó Posthuman (3): Monsterlijke mensen en menselijke monsters
Afgerukte ledematen, ontbindende lijken en afstotelijke monsters. Net als in het posthumanisme staat in gothic het lichaam centraal. Toevallig? Volgens curator Tomas van den Heuvel niet.
Duisternis en melancholie gevangen in geluid
Goth-muziek bestaat alweer zo’n veertig jaar, maar voor buitenstaanders blijft het moeilijk grip te krijgen op het onsterfelijke genre. Daarom een klaarstoomcursus door goth-kenner Marloes Bontje.
De beste bingewaardige GOTH-series
Ben je klaar voor de ultieme Netflix goth-binge? Met deze kijktips kom je de winter wel door!
The Boneyard Boys: gothic in de Engelse literatuur
In de Engelse literatuur ontstaat in de loop van de achttiende eeuw een verlangen naar de duistere middeleeuwen, een fascinatie met het bovennatuurlijke, met dood, verderf en het hellevuur. Het resultaat: de beroemde gothic novel.
Identiteit en gemeenschap
Uit de tentoonstelling: goth is een slagveld voor de grote kwesties van identiteit, individu en gemeenschap. Nu, én al in de negentiende eeuw.
De donkere spiegel van de ziel
Uit de tentoonstelling: de overdonderende natuur speelt in de traditie van goth een grote rol: als decor voor ongrijpbare mysteriën of onuitsprekelijke geheimen, maar soms ook als hoofdrolspeler.
Een bedacht verleden
Uit de tentoonstelling: de geschiedenis wordt in goth aangedikt, omgevormd of ronduit verzonnen. Het verleden waarop goth zich baseert is een bedwelmende mengeling van fantasie en werkelijkheid.
Geen vorm maar sfeer
Uit de tentoonstelling: in de traditie van goth worden beelden, symbolen en stijlen naar hartenlust gemengd – het resultaat is een gedragen sfeer, die de fantasie prikkelt en de duisternis creëert. Goth is geen stijl in de traditionele zin, maar een gevoel.
Het theater van de echtheid
Uit de tentoonstelling: goth jaagt het gevoel van authenticiteit met overgave na, en schrikt er niet voor terug om dit gevoel op een kunstmatige manier op te roepen.
Duistere technologie
Uit de tentoonstelling: in goth wordt het verleden gezien als een fotonegatief van de moderne tijd – in goede óf in kwade zin. Vaak zijn het daarbij juist de gebreken van technologie – de krassen op de film, de verkleuring van de foto – die een gothic gevoel aan het beeld geven.
Alternatieve stereotypen
Uit de tentoonstelling: de subcultuur goth experimenteert als geen ander met gender, seksualiteit en stijl, en vindt zo steeds nieuwe betekenissen voor oude stereotypen.
