Eeuwenlang gold een galopperend paard als het toppunt van snelheid. In de late negentiende en vroege twintigste eeuw kwam daar verandering in. Nieuwe uitvindingen als de trein, de auto en het vliegtuig maakten steeds vaker snelheden mogelijk die daarvoor volstrekt fantastisch leken. Deze nieuwe mogelijkheden voor vooruitgang hadden grote invloed op de kunst en de populaire cultuur.
Een eeuw in beweging
Kunstenaars zochten naar nieuwe technieken om beweging uit te drukken. Bijvoorbeeld door een bevroren snapshot af te beelden. Met de nieuwe filmtechnologie kon je bovendien de beweging zélf vastleggen. De beroemde “slangendans” van de populaire danseres Loïe Fuller leende zich bijvoorbeeld goed voor dit nieuwe medium. De wervelende beweging van deze dans vormde vervolgens weer een inspiratie voor kunstenaars, zoals Raoul Larche.
Het leven versnelt
De romantiek van de autorace, als het steekspel van de nieuwe tijd, vormde een dankbaar onderwerp voor een groeiende populaire cultuur. Op affiches die autoraces en later de eerste gestroomlijnde treinen aankondigden, is te zien hoe beweging een thema werd voor afficheontwerpers, die met stoere lijnen en robuuste penseelstreken de tot nog toe ongekende snelheid aangaven.
Futurisme
De interesse van sommige kunstenaars voor snelheid ging nog verder. Met het Futuristisch Manifest gaf de Italiaanse dichter Filippo Marinetti in 1909 het startschot voor de futuristische beweging. Met zijn verheerlijking van geweld en technologie, zijn nationalisme en zijn minachting voor de vrouw liep het futurisme vooruit op het fascisme dat 13 jaar later het lot van Italië en Europa zou gaan bepalen. In hun kunst zochten de futuristen de uitdrukking van het ‘wervelend leven van staal, van trots, van koorts en van snelheid’.
Tullio Crali, Le forze della curva, 1930. Olie op papier. Mart, Museo di arte moderna e contemporanea di Trento en Rovereto.
Meer
Historische, gestroomlijnde boeken
Over stroomlijning, zowel de ontwerpstijl als het wetenschappelijke fenomeen, is en wordt nog steeds veel geschreven. Een selectie aan historische boeken van conservator Tomas van den Heuvel.
Gestroomlijnde sporters
Wielrenster Ellen van Dijk is zevenvoudig wereldkampioen en zette in 2022 het werelduurrecord op haar naam. In deze video vertelt ze waarom stroomlijning voor haar belangrijk is.
Gestroomlijnde zonneauto’s
Zonneauto’s moeten zo efficiënt mogelijk zijn en worden daarom helemaal gestroomlijnd. In deze video vertelt Luc Evertzen van Solar Team Twente je meer over het belang van stroomlijning bij zonneauto’s.
Gestroomlijnde dieren
In de zoektocht naar de ideale stroomlijn wordt vaak gekeken naar de natuur. Maar waar hebben we het eigenlijk over als we het hebben over gestroomlijnde dieren?
Stroomlijning en luchtweerstand
Wat is een stroomlijn? En wat is luchtweerstand? In deze video legt Thijs van Druenen van Technische Universiteit Eindhoven je de basis uit.
Toekomst
Juist in onze tijd van klimaatontwrichting en brandstofschaarste staat het terugdringen van luchtweerstand weer hoog op de agenda van ontwerpers.
Prestatie
Aero-of hydrodynamica is cruciaal voor snelheidssporten als zwemmen, wielrennen, schaatsen, bobsleeën en skiën.
Ideaal
Het gestroomlijnde design ging in zijn hoogtijdagen samen met bepaalde moderne idealen.
Iconen
Nieuwe, gestroomlijnde voertuigen werden in advertenties en reclames vaak aangeprezen als de toekomst van het vervoer. Stroomlijntreinen, -auto’s, -vliegtuigen en -boten kregen zo een iconische status.
Experiment
In veel vroege experimenten werd de luchtweerstand van verschillende vormen met elkaar vergeleken om zo de perfecte vorm te achterhalen.
Natuur
Leren van de natuur dus toch heel nuttig zijn om aerodynamische ontwerpen te maken.
Stroomlijnen – wat is dat?
De term “stroomlijn” komt oorspronkelijk uit de wetenschap en de techniek, maar wat is het?
