Al in 1804 betoogde de Britse luchtvaartpionier George Cayley dat de vorm van boten afgeleid zou moeten worden van “een betere ontwerper dan de mens”. En daarmee bedoelde hij God. De gestroomlijnde vorm werd voorgesteld als de perfecte, natuurlijke vorm. In de jaren 30 verwezen Amerikaanse ontwerpers naar de zalm en de afgeronde kiezelsteen als bewijs dat hun vloeiende vormen het natuurlijkst waren: ze zouden immers het resultaat zijn van een lange evolutie.
Vorm, huid en beweging
Maar in hun zoektocht naar perfectie gaan ontwerpers er soms vanuit dat de natuur een groots plan heeft, dat er in werkelijkheid niet is. Dieren die snel kunnen rennen, vliegen of zwemmen zijn elk op hun eigen manier “gestroomlijnd”. Hun vorm, hun huid, en hun beweging spelen allemaal een rol. Zo is de huid van haaien niet glad, maar bedekt met piepkleine tandjes waarlangs het water gemakkelijker stroomt. Sommige roofvogels passen hun vorm tijdens duikvluchten heel precies aan om hun prooi snel te kunnen pakken.
Biomimetica
Zelfs als “goddelijke perfectie” niet bestaat, kan leren van de natuur dus toch heel nuttig zijn om aerodynamische ontwerpen te maken. Ontwerpers bestuderen dan vaak de functies van bepaalde eigenschappen die door evolutie zijn ontstaan. In de wetenschap staat het nabootsen van de natuur bekend als biomimetica. Zo kunnen zwempakken gebaseerd worden op de huid van haaien.
Chronofotografie
Om van de natuur te kunnen leren, moet je die eerst heel precies bekijken. In de negentiende eeuw maakte de fotocamera het voor het eerst mogelijk om de beweging van dieren en mensen per milliseconde te bestuderen. Belangrijke pioniers in deze zogenaamde chronofotografie waren de Engelse fotograaf Eadweard Muybridge en de Franse fysioloog Étienne Jules-Marey.
Zwemmende pinguïn. Foto door David Herraez Calzada, via Alamy.
Meer
Historische, gestroomlijnde boeken
Over stroomlijning, zowel de ontwerpstijl als het wetenschappelijke fenomeen, is en wordt nog steeds veel geschreven. Een selectie aan historische boeken van conservator Tomas van den Heuvel.
Gestroomlijnde sporters
Wielrenster Ellen van Dijk is zevenvoudig wereldkampioen en zette in 2022 het werelduurrecord op haar naam. In deze video vertelt ze waarom stroomlijning voor haar belangrijk is.
Gestroomlijnde zonneauto’s
Zonneauto’s moeten zo efficiënt mogelijk zijn en worden daarom helemaal gestroomlijnd. In deze video vertelt Luc Evertzen van Solar Team Twente je meer over het belang van stroomlijning bij zonneauto’s.
Gestroomlijnde dieren
In de zoektocht naar de ideale stroomlijn wordt vaak gekeken naar de natuur. Maar waar hebben we het eigenlijk over als we het hebben over gestroomlijnde dieren?
Stroomlijning en luchtweerstand
Wat is een stroomlijn? En wat is luchtweerstand? In deze video legt Thijs van Druenen van Technische Universiteit Eindhoven je de basis uit.
Toekomst
Juist in onze tijd van klimaatontwrichting en brandstofschaarste staat het terugdringen van luchtweerstand weer hoog op de agenda van ontwerpers.
Prestatie
Aero-of hydrodynamica is cruciaal voor snelheidssporten als zwemmen, wielrennen, schaatsen, bobsleeën en skiën.
Ideaal
Het gestroomlijnde design ging in zijn hoogtijdagen samen met bepaalde moderne idealen.
Iconen
Nieuwe, gestroomlijnde voertuigen werden in advertenties en reclames vaak aangeprezen als de toekomst van het vervoer. Stroomlijntreinen, -auto’s, -vliegtuigen en -boten kregen zo een iconische status.
Experiment
In veel vroege experimenten werd de luchtweerstand van verschillende vormen met elkaar vergeleken om zo de perfecte vorm te achterhalen.
Betovering
De nieuwe mogelijkheden voor vooruitgang hadden grote invloed op de kunst en de populaire cultuur.
Stroomlijnen – wat is dat?
De term “stroomlijn” komt oorspronkelijk uit de wetenschap en de techniek, maar wat is het?
