Sneakers Unboxed

Ze sneaken je kast in… sneakers

25 oktober 2022

Artikel

Nancy Bocken is hoogleraar Sustainable Business aan de Universiteit Maastricht. Voor de Derde Verdieping duidt ze de impact van de mode-industrie op het milieu én deelt ze tips hoe zowel de overheid, sneakermarken en sneakerliefhebbers duurzamere keuzes kunnen maken.

De afgelopen 15 jaar is kledingproductie verdubbeld, maar het gemiddeld aantal keer dat we iets dragen is met bijna 40% gedaald[i]. Schattingen laten zien dat we gemiddeld ongeveer 150 kledingitems bezitten, maar dat is misschien nog wat aan de lage kant en dit aantal ligt in werkelijkheid waarschijnlijk een stuk hoger [ii]. Gemiddeld wordt maar 20% van de kleding in een kledingkast daadwerkelijk gebruikt, en dat niet alleen in ‘consumptiemaatschappijen’ zoals Amerika, maar ook in landen als België, Noorwegen of Zwitserland. [iii] Tegelijkertijd wordt minder dan 1% van het materiaal dat gebruikt wordt om kleding te produceren weer tot nieuwe kleding gerecycled[iv].

We leven nog volop in een lineaire economie en samenleving: we kopen spullen die maar een aantal keer gedragen worden (of soms zelfs helemaal niet!), deze worden weggegooid, en vaak nog niet gerecycled. Nadat een product zoals een schoen of kledingstuk, waarschijnlijk op vrij complexe wijze gemaakt is en de hele wereld heeft afgereisd om in je kast te belanden, gaat het na een paar keer gebruiken weer de kast in of wordt het afgedankt. Een hoop verspilde energie en moeite dus.

Recycling, niet zo nieuw als je denkt
Hergebruik en recycling dateert eigenlijk uit de tijd van de Grieken en Romeinen die al recycleden, of zelfs de Bronstijd waar kapotte keramieken potten opnieuw werden gebruikt als juwelen, decoratie of wapens[v]. En we kennen allemaal nog recentere verhalen van (groot)ouders of andere familieleden over wasmachines en elektronica die vroeger veel langer meegingen, maar waarvan de gemiddelde productlevensduur de afgelopen jaren juist omlaag is gegaan[vi].

Converse uit circa 1920 en circa 1930. Foto Peter Tijhuis

De impact van consumeren
Dat een groeiende wereldbevolking steeds meer wil consumeren, betekent dat er druk komt te staan op onze planeet. Van de weggegooide kleding belandt 73% op een afvalhoop of wordt verbrand en 12% wordt gebruikt voor minder hoogwaardige doeleinden zoals matrasvulling of isolatie. En van maar 1% van de afgedankte kleding wordt weer nieuwe kleding gemaakt[vii]. Al deze consumptie heeft tot gevolg dat er onnodige CO₂in de atmosfeer wordt gepompt. De biodiversiteit holt achteruit, onder andere doordat we land gebruiken voor productie en landbouw — nodig om onze consumptie te voeden. Willen we nog een kans maken om verdere dramatische temperatuurstijgingen te voorkomen dan moeten we onze CO₂-emissies halveren per 2030[viii]. En dit is zeker mogelijk, met inzet van de overheid, het bedrijfsleven en onszelf.

De circulaire economie
Om dit doel te halen moeten we redelijk snel naar een circulaire economie toe, waarin we ten eerste mínder producten kopen die lánger meegaan. Dit moet ook technisch mogelijk zijn, en, zoals bij kleding, zullen producten van duurzaam materiaal moeten worden gemaakt. Daarnaast kan het design meer tijdloos zijn zodat we het ook langer wíllen laten meegaan. Outdoorkledingmerken zoals Patagonia vragen je al minder te kopen, of anders tweedehands, en bieden je levenslange garantie en hulp bij reparatie[ix].

Daarnaast moeten deze producten ook efficiënt geproduceerd worden, met energiezuinige processen en materialen. Na vele malen gebruiken, upgraden en repareren zouden deze producten gerecycled moeten kunnen worden. Dit kan doordat het product of de materialen makkelijk uit elkaar kunnen worden gehaald, en dat het voor de klant zo duidelijk en makkelijk mogelijk te recyclen is. Het Nederlandse merk MUD Jeans maakt het onder andere door haar lease-a-jeans concept mogelijk om jeansmateriaal opnieuw te gebruiken[x].

Ten slotte is er nog een laatste strategie van regeneratie: kunnen bedrijven er ook voor zorgen dat de natuur en het milieu zelfs beter af zijn? IKEA plant bijvoorbeeld extra bossen op plekken waar deze eerst niet groeiden, en bedrijven als Unilever en Nestlé onderzoeken hoe ze een steentje bij kunnen dragen aan biodiversiteit en bijenpopulaties, omdat ze hier afhankelijk van zijn in hun eigen productieprocessen[xi].

Koop-niet-belofte
De eerste stap in de circulaire economie is dus heel logisch: koop niet, koop minder en van betere kwaliteit. September is dan ook de maand waarin we als consument worden opgeroepen niks te kopen. Op sociale media kan je dit publiekelijk toezeggen met hashtags als: #koopniksnieuws #slowfashion of #slowfashionpledge. Aldus de samenwerking in Nederland tussen Zero Waste Nederland en MaatschapWij:

”Gezamenlijk proberen we een jaar lang niks nieuws te kopen én ook tweedehands zoveel mogelijk te consuminderen. Want: een leven met minder spullen is overzichtelijker, goedkoper, vrijer en duurzamer”.

Dit is nogal een contrast met ’influencers’ zoals Kim Kardashian die tijdens haar realityshow trots haar opslagruimte met 30,000 kledingitems liet zien[xii]. Influencers zouden consuminderen juist cool moeten maken. Gelukkig zijn er ook steeds meer ’groene influencers’ die dit proberen[xiii].

Sneakers
Hoe zit dat dan met sneakers? Een leuk weetje is dat sneakers hun naam ontlenen aan het Engelse ‘sneaky’ (stiekem) of ‘sneaking up on someone’ (iemand besluipen), omdat de rubberzolen het mogelijk maakten om zachtjes rond te lopen [xiv]. Ze zijn ook bedoeld om in te sporten. Stiekem zijn ze ons leven en onze schoenenkast binnengeslopen. Dit is nog verder aangewakkerd door de coronapandemie, waarin we massaal moesten binnenblijven en de nette werkkleding en leren schoenen en hakkenschoenen, in de kast kon blijven. De sneakermarkt is alleen maar groeiende en zal waarschijnlijk 30 miljard dollar waard zijn in 2030[xv]. De pandemie heeft daarnaast ook een tweedehands markt aangewakkerd, niet alleen voor gewone sneakers, maar ook van meer zeldzame items: de sneaker als investeringsobject.

“Less is more”
Gelukkig zijn er ook allerlei positieve ontwikkelingen: Europees beleid richt zich al op de circulaire economie[xvi]. Dit beleid focust niet alleen op recycling, maar ook op het recht tot reparatie, het beschikbaar houden van reserveonderdelen, en het wellicht zelfs gaan verbieden van producten die prematuur stukgaan, een wet die al in Frankrijk van kracht is[xvii]. Amerika richt zich ook op het recht tot reparatie en China heeft de circulaire economie al een aantal 5-jarenplannen in het vizier[xviii].

Verschillende merken bieden een onvoorwaardelijke levensgarantie op schoenen en zelfs sokken[xix]. Het businessmodel is dat deze wellicht wat duurder zijn om te kopen, maar ‘dan heb je ook wat’: je hoeft minder te kopen en te vervangen.

Er zijn ook veel andere voorbeelden, met een meer sociale impact. Tom’s Shoes focuste zich jaren op haar sociale businessmodel: het buy-one-give-one-model, waarbij voor ieder gekocht paar schoenen er een ander paar gedoneerd werd aan een minder bedeeld iemand in landen waar het hard nodig was[xx]. Merken als Veja richten zich op duurzame en fairtrade rubber waarbij een eerlijke prijs wordt betaald aan boeren, en waarvan de productie ook niet ten koste gaat van het regenwoud[xxi]. Timberland heeft de Timberloop bedacht, waarbij er nieuwe schoenen van je oude ingeleverde schoenen worden gemaakt[xxii]. Het in Nederland gevestigde EMMA Safety Footwear testte onder andere “schoenen als een service” om beter te kunnen zorgen voor onderhoud en langere levensduur van haar veiligheidsschoenen[xxiii]

Veja sneakers en grondstoffen. Foto Peter Tijhuis

Wat kunnen we zelf doen?
Gelukkig kunnen we zelf ook genoeg doen om de circulaire economie een feit te maken. Koop volgens de “afvalhiërarchie”, waar voorkomen beter dan genezen is:

Shop in je eigen kledingkast (en koop dus niet!).
Vaak helpt het al om een overzicht te maken van wat je hebt en hoeveel je het draagt. Deze bewustwording kan je helpen om niet nog een extra paar sneakers of spijkerbroek te kopen als je al te veel bezit[xxiv]. Vervang dus alleen wat nodig is.

Repareer en upgrade wat je hebt.
Een keer goed schoonmaken, naar de schoenmaker, of een paar nieuwe veters is soms al voldoende om je schoenen weer nieuw en fris te maken. Zoek op “kleding upcyclen” online en je vindt genoeg creatieve tips.

Ruil of leen.
Wil je echt iets nieuws, ruil spullen met vrienden, familie, collega’s, kennissen, of leen ze tijdelijk. Ken je toevallig geen mensen met dezelfde smaak of maat; ruil of leen via een online platform (Vinted heeft bijvoorbeeld een optie om kleding te ruilen; met Peerby leen je spullen van mensen uit je buurt).

Koop tweedehands.
Als je toch iets nieuws wil kopen, koop iets wat al in omloop is, in een tweedehandszaak of online (Marktplaats is een goed begin).

Koop duurzaam.
Verschillende producenten gebruiken duurzame of gerecyclede materialen. Wil je echt iets kopen of heb je echt wat nieuws nodig, kies dan duurzaam.

Tot slot: een tip van Bhawana Pingali – oprichtster van REVASTRA, het Indian Spiritual Fashion Lab – tijdens een recente slow fashion workshop: Vier de spullen die je hebt en ben daar blij mee. Je hoeft niet direct te ‘ontspullen’ en alles weg te doen (die ruimte vul je immers meestal weer op), maar ben blij met wat je hebt en geniet er ook van.

Wil je meer weten?
In ons onderzoek aan de Universiteit Maastricht onderzoeken we hoe bedrijven kunnen experimenteren met bedrijfsmodellen die zie richten op ‘consuminderen’. Verschillende cases van bedrijven die experimenten in de circulaire economie vind je hier.

Vanuit ons onderzoek hebben we ook een “Business for Sufficiency”-database ontwikkeld met bedrijven die zich focussen op duurzame consumptie, in verschillende sectoren. Deze bieden allemaal hopelijk inspiratie.