Dit artikel van Maarten van Gestel verscheen eerder in Trouw onder de titel ‘Deze drie steenrijke broers sponsoren klimaatonderzoek, en zij zijn niet de enigen‘ op 23 juli 2023. Maarten is ook te gast in de podcast Design voor de planeet, waarin hij meer toelichting geeft op het artikel.

Dit zijn de zeven designklassiekers van dance volgens journalist Jeroen Junte.

Van eurodance tot techno en van illegale raves tot het Rotterdam Terror Corps die het orgel van de Laurenskerk bespeeld. Een selectie aan documentaires om te kijken.

Ooit was een pil een pil. Nu komt xtc in allerlei kleuren en logo’s voor, van Netflix tot Super Mario. Wat is het effect daarvan?

Bee (Suengbee) Han ontwikkelde de Bee Machine. Een machine die potentiële vrienden beoordeeld op de slagingskans van de vriendschap.

Een leven als huismoeder die gehoorzaamt aan haar man, de kostwinner: dat is de droom die tradwives etaleren op sociale media. Waar komt deze beweging van traditionele vrouwen vandaan, en waar wil ze naartoe?

Hoe kwam de fiets eigenlijk tot ontwikkeling? Wat gebeurde er op dat gebied rond 1900 in Nederland? En wat was de rol van het Groninger merk Fongers?

Annemiek Koers was verantwoordelijk voor de meest aerodynamische productieauto ter wereld. Ze schreef een essay over het berekenen van aerodynamische krachten en welke simulaties hierbij komen kijken.

Christina Cogdell schreef speciaal voor de Derde Verdieping een essay over eugenetica als sociale stroomlijning.

Een verzameling stromingsvisualisaties van vier sporten waarin vloeistofmechanica van cruciaal belang is: wielrennen, schaatsen, skeleton en zwemmen.

Voor Modemuze schreef conservator Anne-Karlijn van Kesteren een artikel over digitale mode. In het Design Museum Den Bosch was van 15 oktober 2022 tot en met 26 februari 2023 de tentoonstelling Screenwear – Exploring Digital Fashion te bekijken. De tentoonstelling gaf een kijkje in de snel ontwikkelende wereld van de digitale mode en toonde de mogelijkheden…

In een tijdperk waarin ons leven onlosmakelijk verbonden is met nieuwe technieken en technologieën, is het belangrijk om van tijd tot tijd te reflecteren op hoe deze technieken onszelf en onze samenleving beïnvloeden.

‘Als je haar maar goed zit’ zong de Nederlandse band Vulcano in 1983. Een geschiedenis van het kapsel.

Iemand op sneakers sneakers of gympen is een herkenbaar tafereel, maar toch bijzonder. Want nog geen halve eeuw geleden was het ondenkbaar om met dergelijke sportschoenen ‘zomaar’ op straat te lopen.

Wonen of verblijven in een bubbel? Dat idee fascineert de mens al eeuwenlang.

Deze bestekdelen liggen tegenwoordig netjes aan weerszijden van ons bord. Maar een paar eeuwen geleden was op tafel geen vork te bekennen. Bodemvondsten geven inzicht in die ontwikkeling.

Hoe heeft de helm zich ontwikkeld? En welke eisen stelt Defensie aan de moderne legerhelm?

Het locatiesymbool is een waar cultureel fenomeen, maar is sinds de opkomst van sociale media ook onderdeel van wie we (willen) zijn als persoon. Daarom zijn we vaak blind voor de gevaren die erin schuilen.

Sekspeeltjes zijn mateloos populair. Toch was het gebruik ervan niet altijd zo vanzelfsprekend.

Juist de ring heeft voor veel mensen een symbolische betekenis. Voor hen is de ring veel meer dan ‘draagbaar geld’.

In mijn huis staan ruim honderd kamerplanten. Ik kan niet zonder een gieter: het hoort bij mijn standaarduitrusting als plantenliefhebber en tuinier.

Wekelijks hebben meer dan één miljoen Nederlanders deze bijna meditatieve ervaring. Jong, oud, rijk, arm, man, vrouw, non-binair, zwart of wit, allemaal komen ze in het weekend samen om tegen die bal te trappen.

Lang geleden schoor men zich al met vuurstenen, schelpen, haaientanden en stukjes ijzer. Maar hoe ziet de geschiedenis van het scheerapparaat eruit? En wat heeft het voor de mens betekend?

De tijd en het modebeeld bepalen de schoonheidsidealen: het ene moment is een brede taille in de mode en het volgende moment willen we allemaal een smalle taille. Soms helpt ondergoed je om de gewenste idealen vorm te geven.

Via reclames bereiken ons vandaag de dag vooral westerse en binaire ideeën over gender en scheren.

Tegenwoordig worden sportschoenen ontworpen om je steeds betere prestaties te laten leveren.

Van nature worden je hersenen goed beschermd door je schedel. Onze hersenpan is echter niet bestand tegen een harde inslag tijdens een ongeluk of door kogels.

In onze auto’s zijn we afgesloten van de wereld om ons heen en gaan we vaak zo snel dat we zelfs niet kunnen zien wie er naast ons rijdt.

Een punt, een pijl of een druppel op een kaart op je telefoon; dat is hoe je vandaag de dag aangeeft waar je lichaam zich bevindt. Maar wie kan zich de telefooncel nog herinneren?

Vaker dan we ons misschien bewust zijn, gaat ontwerp de grens van ons lichaam over.

Voor sommige mensen is de fiets een simpel vervoersmiddel. Maar voor anderen is de fiets een manier van leven. “De fiets, de fiets en verder niets”, zei een van de bekendste Nederlandse berijders van een fiets, Joop Zoetemelk, al.

Terwijl de fiets vanaf de eeuwwisseling in andere landen vooral gebruikt werd door arbeiders, zorgde het feit dat Koningin Wilhelmina graag fietste ervoor dat de fiets een vervoersmiddel werd voor iedere sociale laag. Hierdoor werd de fiets iets typisch Nederlands.

Je draagt een ring direct op je huid, maar deze is tegelijkertijd voor iedereen zichtbaar. Verbondenheid met een ander, een persoon of een groep kun je daardoor goed tonen met een ring.

Dat je eet met mes, vork en lepel is voor veel mensen normaal.

We scheppen, planten en harken erop los, om daarna de tuin te bewateren en te laten groeien. De gieter is hiervoor een typisch en herkenbaar ontwerp.

De regels bepalen niet alleen het spel, ze bepalen ook hoe je je als speler met de bal kunt bewegen over het veld.

Curvy billen en heupen, een wespentaille of een fitboyfiguur; door de eeuwen heen is het ideaalbeeld van ons lichaam vaak veranderd. Door middel van onderkleding proberen we zo dicht mogelijk bij dat ideaalbeeld te komen.

Een van de meest persoonlijke ontwerpen bevindt zich op je eigen hoofd.

Heera Shin onderzocht ze de ontwikkeling van de metaverse en avatars en vraagt zich af: hoe gaan we om met dit groeiende aantal avatars, onze digitale identiteiten?

Om niet achter te blijven bij de snelle ontwikkeling van digitalisering, heeft FashionUnited een selectie gemaakt van termen en woorden die noodzakelijk zijn om dit enorme nieuwe rijk te begrijpen.

De korte geschiedenis van digitale mode.

Nancy Bocken is hoogleraar Sustainable Business aan de Universiteit Maastricht. Voor de Derde Verdieping duidt ze de impact van de mode-industrie op het milieu én deelt ze tips hoe zowel de overheid, sneakermarken en sneakerliefhebbers duurzamere keuzes kunnen maken.

Schoenen van duurzame materialen zoals appelleer, paddenstoelenleer en gerecycled rubber zien we steeds vaker terug als alternatief voor dierlijk leer. Waar ligt de potentie en waar liggen de uitdagingen?

Een reflectie op de workshop PORTAL 012 van Elisa van Joolen, door schrijfster Emma van Meyeren en fotograaf Nikola Lamburov.

Nike, Adidas en Puma, maar ook nieuwe merken richten zich erop: NFT sneakers oftewel virtuele sneakers.

In een wereld waar het draait om minimale marges tussen winst en verlies, delft het milieu vaak het onderspit. Fabrikanten denken vooral in winst, niet in verlies en al helemaal niet in verlies voor de planeet. Dat geldt ook voor de maker van je hypermoderne stampers.

Titi Finlay is een Londense content creator, sneakerhead en sneakeractivist. Voor de Derde Verdieping probeert ze een antwoord te geven op de vraag waarom sneakers niet genderneutraal kunnen zijn.

Sommige werden verboden, terwijl andere hele sterke gevoelens oproepen, en dan zijn er ook nog rechtszaken tussen makers en merken.

Ontwerpers Jannetje en Toon vertellen over het concept achter het tentoonstellingsontwerp, de details en uitdagingen.

De sneakerindustrie is gigantisch. In 2021 alleen al zijn er 1,2 miljard sneakers wereldwijd verkocht, bijna tweemaal zoveel als in 2012.

Sneakercultuur is inmiddels een wereldwijd fenomeen, maar ontstond lokaal, nog voor de opkomst van het internet. In de serie Sole Origins word je meegenomen naar steden die hier grote impact op hebben gehad.

In onze sneaker dictionary vind je een overzicht van de belangrijkste, meest gebruikte en soms ook gewoon leukste woorden.

De zool van een sneaker kan iedereen aanwijzen, maar wat is een upper? Waar zit de snor? En wat hebben het oogje en de veterstift gemeen? Ontdek het in deze sneakeranatomie.

Nog steeds blijft de sneaker onverminderd populair, zeker onder jongeren. Wereldwijd blijven subculturen specifieke modellen aan hun dagelijkse ‘uniform’ toevoegen.

In de jaren 90 kreeg de sneaker voet aan wal in Nederland dankzij gabbers en bubbling, maar ook in Londen ontstond een unieke manier om de sneaker te stylen.

In de jaren 80 ontstonden de eerste samenwerkingen. Dit bleef echter niet beperkt tot rolmodellen, ook de eerste collab met een winkel ontstond in deze tijd.

Sneakercultuur is overal dankzij de invloed van jongeren uit achterstandswijken in grote steden. Zij hadden de hand in het verheffen van de sneaker van pure sportschoen tot felbegeerd stijlicoon.

De sneakerindustrie is milieubelastend, maar inmiddels zijn er veel hoopgevende projecten in gang gezet om deze problemen aan te pakken.

De meeste sportschoenen die we als baan­brekend be­schou­wen, zijn ontwerpen voor de optimalisatie van sport­prestaties. Uitgangs­punten voor ontwerpers zijn eigen­schap­pen als grip, pasvorm, stabiliteit, demping en energy-return.

In de jaren 90 wagen grote sportmerken zich buiten hun comfort zone, en gaan exclusieve samen­werkingen aan met kleine retailers en progressieve modeontwerpers.

Met dank aan de invloed van jongeren uit achterstandswijken in grote steden is de sneakercultuur is overal. Zij hadden de hand in het verheffen van de sneaker van pure sportschoen tot felbegeerd stijlicoon.

Maar weinig voorwerpen zijn zo universeel en veelzijdig als de sneaker. Daarmee is het het onbetwiste culturele symbool van onze tijd, die een brug slaat tussen cultuur, ontwerp, mode, muziek en technologie.

Afgerukte ledematen, ontbindende lijken en afstotelijke monsters. Net als in het posthumanisme staat in gothic het lichaam centraal. Toevallig? Volgens curator Tomas van den Heuvel niet.

Goth-muziek bestaat alweer zo’n veertig jaar, maar voor buitenstaanders blijft het moeilijk grip te krijgen op het onsterfelijke genre. Daarom een klaarstoomcursus door goth-kenner Marloes Bontje.

Ben je klaar voor de ultieme Netflix goth-binge? Met deze kijktips kom je de winter wel door!

Uit de tentoonstelling: goth jaagt het gevoel van authenticiteit met overgave na, en schrikt er niet voor terug om dit gevoel op een kunstmatige manier op te roepen.

Uit de tentoonstelling: in de traditie van goth worden beelden, symbolen en stijlen naar hartenlust gemengd – het resultaat is een gedragen sfeer, die de fantasie prikkelt en de duisternis creëert. Goth is geen stijl in de traditionele zin, maar een gevoel.

Uit de tentoonstelling: de geschiedenis wordt in goth aangedikt, omgevormd of ronduit verzonnen. Het verleden waarop goth zich baseert is een bedwelmende mengeling van fantasie en werkelijkheid.

Uit de tentoonstelling: de stad is in de goth traditie van de vroege twintigste eeuw een dreigende, onpersoonlijke, alles opslokkende metropool.

Uit de tentoonstelling: de subcultuur goth experimenteert als geen ander met gender, seksualiteit en stijl, en vindt zo steeds nieuwe betekenissen voor oude stereotypen.

Uit de tentoonstelling: goth is een slagveld voor de grote kwesties van identiteit, individu en gemeenschap. Nu, én al in de negentiende eeuw.

Uit de tentoonstelling: in goth wordt het verleden gezien als een fotonegatief van de moderne tijd – in goede óf in kwade zin. Vaak zijn het daarbij juist de gebreken van technologie – de krassen op de film, de verkleuring van de foto – die een gothic gevoel aan het beeld geven.

Uit de tentoonstelling: de overdonderende natuur speelt in de traditie van goth een grote rol: als decor voor ongrijpbare mysteriën of onuitsprekelijke geheimen, maar soms ook als hoofdrolspeler.

In de Engelse literatuur ontstaat in de loop van de achttiende eeuw een verlangen naar de duistere middeleeuwen, een fascinatie met het bovennatuurlijke, met dood, verderf en het hellevuur. Het resultaat: de beroemde gothic novel.

In wat ook wel ‘the Inflatable Era’ wordt genoemd, werd opblaasbare architectuur vervaardigd als voorwaarde voor een nieuwe, nomadische levenswijze. De ruimtevaart diende als inspiratiebron voor deze capsules. Zijn deze hightech hide-outs echter posthuman, of juist niet?

“A little world in which the big one holds its tryouts”, zo beschrijft gastcurator en hoogleraar Bart Lootsma de ont­wik­keling van Oostenrijkse avant-gardebewegingen in de twin­tig­ste eeuw. In deze lezingenreeks plaatst Lootsma het ‘Radicale Oostenrijk’ van de jaren zestig in de context van de lange Oostenrijkse traditie van kunst en architectuur.

Bij bezoek aan de tentoonstelling krijg je de catalogus mee. Hierin vind je zowel de bij­schriften van alle werken die op zaal te zien zijn, als inhoudelijke teksten ter toelichting van be­lang­rijke makers en thema’s. De digitale versie is hier te bekijken.

Posthuman; als je ogen eenmaal geopend zijn zie je het overal. Maar wat is het eigenlijk? In deze terugkerende reeks legt conservator Fredric Baas het uit. In de eerste column focust Baas zich op het veranderende menselijke lichaam, iets wat Oostenrijkse ontwerpers in de jaren zestig al onderzochten.

Parallel aan de tentoonstelling presenteert architekturtheorie.eu een selectie van films over en door de protagonisten van de ten­toon­stelling, oor­spron­kelijk gemaakt voor en uit­ge­zon­den door het ORF. De films zijn vaak net zo radicaal als de mensen, ideeën en het werk in de ten­toon­stelling.

Design zou vóór en mét iedereen moeten zijn, is de gedachte van de tentoonstelling ‘Victor Papanek: The Politics of Design’. De tentoonstelling vormde voor masterstudenten van het Critical Inquiry Lab van de Design Academy Eindhoven de aanleiding om een dialoog aan te gaan met het werk van Papanek.

De oliecrisis en de milieuproblematiek leiden internationaal tot een herbezinning op de technologische fascinaties van de avant-gardes van de jaren zestig. Vooral Haus-Rucker-Co reflecteert met grote in­stal­la­ties op de consequenties van milieuvervuiling.

In een serie experimenten van Coop Himmel­b(l)au wordt onderzocht hoe menselijke proefpersonen op intensieve media-ervaringen reageren en hoe deze reacties teruggekoppeld kunnen worden naar die media.

Van 1967 tot 1971 werkt Haus-Rucker-Co aan het Mind Expanding Program. Het programma heeft als doel om het menselijk bewustzijn en de gebouwde omgeving op verschillende niveaus uit te breiden.

De prototypen van Walter Pichler zijn perfect uitgevoerde en functionerende meubels en ge­bruiks­voorwerpen. Door bepaalde effecten van het gebruik van dagelijkse objecten te benadrukken, laten deze prototypen de kille en ver­vreemdende werking ervan zien.

In de jaren zestig en zeventig veranderen nieu­we media als radio, telefoon en tv de relatie tussen mens en omgeving. De impact op de menselijke ervaring van de omgeving, maakt waarneming een belangrijk thema voor veel kunstenaars en ontwerpers in deze periode.

Na de tentoonstelling BodyDrift — Anatomies of the Future duikt Design Museum Den Bosch verder het thema ‘posthuman’ in. Onderzoeks­assistent Marthe Oosting denkt dat we de post­human hard nodig gaan hebben in de toe­komst. Niet om on­over­winne­lijke cyborgs te worden, maar om beter te zorgen voor elkaar en de wereld om ons heen.

Het besef dat de cybernetica het functioneren van design, architectuur en stedenbouw ingrijpend zou gaan beïnvloeden, was in Oostenrijk al vroeg aanwezig. Over de consequenties daarvan wordt in tal van projecten gespeculeerd.

In de jaren zestig werd het lichaam het uitgangspunt voor een radicale herbezinning op architectuur, design, mode en kunst. De grenzen tussen die disciplines verdwenen steeds meer.

Met zijn manifest Alles ist Architektur rekent Hans Hollein af met de traditionele definitie van architectuur: “Onze inspanningen zijn ge­richt op het milieu als geheel en op alle media die dat bepalen. Zowel de televisie, het kunst­matige klimaat, de transporten, de kleding, de telefoon en de woning.”

‘Schöner Wohnen, of de vernietiging van de bewoonbare doodskist’ is een film die ar­chi­tec­tuur­collectief Salz der Erde in 1971 maakte, en waarin het ideaal van het gelijknamige smaak­vol-burgerlijke woon­tijd­schrift genadeloos onderuit wordt gehaald.

De optredens van de Aktionisten zorgden steeds vaker voor schandalen. Dit culmineerde in 1968 in de happening Kunst und Revolution die in het kader van studenten­protesten georga­ni­seerd werd door de kunstenaar Peter Weibel en plaatsvond in een prominente collegezaal van de Weense universiteit.

De ontwerpers en kunstenaars in de Oosten­rijkse avant-garde waren geobsedeerd door theorieën over maatschappelijke verandering. Hoewel hun manifesten vaak erg radicaal waren, werden opvallend veel concrete projecten gerealiseerd.

De behoefte aan radicale verandering mani­fes­teerde zich in het naoorlogse Oosten­rijk in een serie megalomane stads­ont­werpen. Deze pro­jecten delen een obsessie met technologie en infrastructuur en een drang om compleet nieuwe manieren van samenleven te creëren.

Het Aktionisme is de geheel eigen, Oosten­rijkse variant van de performancekunst. Door middel van choreografieën met naakte licha­men, verf en bloed in combinatie met luide muziek brachten zij de deelnemers en het publiek in een roes.

In de tweede helft van de jaren vijftig ontstond een nieuwe belangstelling voor de abstracte avant-garde van de jaren twintig, de pseudo-machine style van het Bauhaus en de universele totaalkunst van De Stijl. Joost Baljeu verkende deze erfenis en raakte in de ban van de multidisciplinaire kunstenaar en voorman van De Stijl, Theo van Doesburg.

Het Nederlandse paviljoen, naar ontwerp van Jaap Bakema en youngster Carel Weeber, bestendigde de exclusieve oude banden van ons land met Japan, stond in het teken van de technische vooruitgang van ons land, het logistieke karakter van onze economie en de voor velen verbazingwekkende ligging onder de zeespiegel.

Tot begin jaren tachtig speelde het Stedelijk Museum Amsterdam dankzij directeur Willem Sandberg een belangrijke rol in het debat over de vormgeving. Sandberg was zelf grafisch ontwerper en overtuigd van de mogelijkheden om design, via het museum, een onderwerp te maken van maatschappelijk belang.

In de loop van de jaren zestig bemoeide de overheid zich steeds meer met de kunsten, door middel van subsidies, beurzen en op­drachten voor ontwerpers en kunstenaars. Maar in de praktijk vond het nieuwe overheids­beleid eerst maar moeilijk zijn weg. Dat is goed te zien aan de verwerving en plaatsing van het Picasso’s beeld Sylvette in Rotterdam.

Geen project werd zozeer het uithangbord van het moderne Nederland als de luchthaven Schiphol in de buurt van Amsterdam. Van een eenvoudig vliegveld met beperkte faciliteiten wilde de directie met een totaal nieuw ontwerp aansluiten bij het groeiende internationale luchtverkeer.